Μια άλλη Βαλκανική είναι εφικτή

06/03/2018

Nikola Slavevski

Η ένταση που εχει δημιουργηθεί απο το «ζήτημα της ονομασίας» ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Δημοκρατία της Μακεδονίας και η περιπλοκότητα της εσωτερικής πολιτικής και στις δυο αυτές χώρες, έχουν δυσχεράνει την εμπλοκή της αριστερά τους σε ένα διασυνοριακό διάλογο.
Στην Μακεδονία, το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα που κατέχει την εξουσία, ο διάδοχος του μονοκομματικού καθεστώτος της περιόδου την Γιουγκοσλαβίας, εφαρμόζει νεοφιλελεύθερες πολιτικές ενώ παράλληλα προωθεί μια βαθύτερη ενσωμάτωση στο μπλοκ της Δύσης. Στην Ελλάδα, ο Αλέξης Τσίπρας και ο Σύριζα υπέκυψαν κάτω το βάρος των εγχώριων και διεθνών πιέσεων, γινόμενοι πιστοί εκτελεστές των ιδιωτικοποιήσεων και της λιτότητας.
Υπάρχουν όμως δυνάμεις και στις δυο χώρες που αντιστέκονται σε αυτη τη καταστροφική πορεία, αντιτιθέμενες τόσο στον εθνικισμό, όσο και στο νεοφιλελευθερισμό. Σ’ αυτή τη συνέντευξη, ο Στάθης Κουβελάκης, μέλος της ΛΑΕ στην Ελλάδα, και ο Νίκολα Σλαβέβσκι από το νεοσύστατο Μακεδονικό κόμμα Levica («Η Αριστερά») συζητούν την παρούσα άνοδο των εθνικιστικών εντάσεων και την αυξανόμενη εμπλοκή των ΗΠΑ στα Βαλκάνια, αλλά και τους τρόπους με τους οποίου πρέπει να απαντήσει η Αριστερά.

ΣΚ: Ας ξεκινήσουμε με την κατάσταση της κοινής γνώμης στη χώρα σας όσον αφορά την συνεχιζόμενη διαπραγμάτευση ανάμεσα στην ελληνική κυβέρνηση και τη Δημοκρατια της Μακεδονίας για το αποκαλούμενο «Ζήτημα της ονομασίας». Παράλληλα με την αλλαγή της ονομασίας τους αεροδρομίου των Σκοπίων απο «Μέγας Αλέξανδρος» σε «Διεθνές Αεροδρόμιο Σκοπίων», ο Ζόραν Ζάεφ ανακοίνωσε ότι θα δεχτεί μια σύνθετη ονομασία, με γεωγραφικό προσδιορισμό μαζι με τον όρο Μακεδονία. Είναι εφικτή μια ευρύτερη συναίνεση σε εγχώριο επίπεδο γύρω από μια τέτοια πρόταση; Μπορεί αυτή να πετύχει την ενισχυμένη πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο που χρειάζεται για μια οποιαδήποτε συνταγματική αλλαγή;

ΝΣ: Ο τωρινός πρόεδρος της δεξιάς αντιπολίτευσης του VMRO-DPMNE επισκέπτεται την Ουάσινγκτον αυτές τις μέρες και είχε συνάντηση με τον Τραμπ, ακόμα μια απόδειξη ότι το κόμμα του δεν είχε ποτέ αντιταχθεί στην αμερικανική πολιτική. Οι πολιτικές ελίτ της ΔτΜ είναι υποτακτικές στον ιμπεριαλισμό γιατι χρειάζοντια διεθνή στήριξη για να διατηρήσουν την εξουσία τους. Πιστεύω οτι αν τα αμερικανικά συμφέροντα αποφάσιζαν να υπάρξει συνταγματική αλλαγή, θα υπήρχε ενισχυμένη πλειοψηφία στη βουλή. Ο Δυτικός Ιμπεριαλισμός θέλει αυτο το ζήτημα να λυθεί λόγω της ένταξης στον ΝΑΤΟ της ΔτΜ και θα λυθεί. Οσον αφορά την αλλαγή του ονόματος του αεροδρομίου, νομίζω ηταν η σωστή απόφαση. Το αεροδρόμιο είχε ονομαστεί «Μέγας Αλέξανδρος» το 2006 σαν πράξη πρόκλησης απο την τότε κυβέρνση του VMRO στα πλαίσια της κλιμακούμενης έντασης την εποχή εκείνη.

ΣΚ: Αυτό μας φέρνει στο κρίσιμο ζήτημα του ΝΑΤΟ. Είναι ξεκάθαρο σε όποιον κι όποια παρακολουθεί τη κατάσταση οτι ο λόγος που οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και τη ΔτΜ ξεκίνησαν και πάλι και εντείνονται είναι για να επιτραπεί η ένταξη της δεύτερης στο ΝΑΤΟ κι εν τέλει στην ΕΕ. Υπάρχουν ακόμα και ξεκάθαρα χρονικά όρια για την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων που είναι οι προσεχείς συναντήσεις κορυφής του ΝΑΤΟ στις 11 και 12 Ιουλίου, ύστερα απο την αντίστοιχη της ΕΕ στις 17 Μαΐου στη Σόφια, που είναι αφιερωμένη στην διεύρυνση της ΕΕ στα Δυτικά Βαλκάνια. Ποιά είναι η εκτίμησή σας για την διεύρυνση του ΝΑΤΟ, την οποία η ριζοσπαστική αριστερά στην Ελλάδα απορρίπτει κατηγορηματικά;

ΝΣ: Το ΝΑΤΟ δεν είναι τίποτε άλλο παρα ενα ιμπεριαλιστικό εργαλείο καταπίεσης. Το ΝΑΤΟ είναι μια συμμαχία πολέμου και επιθετικότητας, ενα λείψανο του παρελθόντος. Το Levica αντιτίθεται στην ένταξη της χώρας μας στο ΝΑΤΟ. Δε θέλουμε να συμμετέχουμε με κανένα τρόπο στην καταπίεση άλλων λαών. Η συμμετοχή μας στο ΝΑΤΟ δε θα φέρει τίποτα θετικό στο λαό, αντίθετα θα πρέπει να ξοδεύουμε τουλάχιστον 2% του κρατικού προϋπολογισμού για στρατιωτικούς σκοπούς. Τα χρήματα αυτά θα μπορούσαν να δωθούν για κοινωνικά προγράμματα, το σύστημα υγείας ή την εκπαίδευση.

ΣΚ: Πιστεύετε οτι το ερώτημα της ένταξης στην ΕΕ θα πρέπει να αποσυνδεθεί απο τη συμμετοχή στο ΝΑΤΟ; Τι ρόλο έπαιξε η ΕΕ μεχρι τωρα στην εγχωρια πολιτική της χώρας σας;

ΝΣ: Η ενσωμάτωση στην ΕΕ είναι ξεχωριστή απο την ένταξη στο ΝΑΤΟ. Υπάρχουν χώρες της ΕΕ που δεν είναι μέλη του ΝΑΤΟ. Ο ρόλος της ΕΕ στην περιοχή είναι μεγάλος αλλα η διπλωματία της είναι ήπια. Το «σφυρί» του Δυτικού Ιμπεριαλισμού εδώ είναι η αμερικανική διπλωματία. Εν πάση περιπτώσει, υποστηρίζουμε την Ευρωπαϊκή ένταξη αλλα η ΕΕ πρέπει να αναδομηθεί, αφού έχει ιδρυθεί στις βάσεις των καπιταλιστικών και ιμπεριαλιστικών συμφερόντων των βασικών χωρών της. Η ένωση των ευρωπαϊκών λαών θα πρέπει να στηρίζεται στις αρχές της ισότητας και της ισορροπημένης ανάπτυξης κι όχι στα καπιταλιστικά συμφέροντα. Και για μια τέτοια ένταξη πρώτιστα χρειαζόμαστε την περιφερειακή συνεργασία της Βαλκανικής Χερσονήσου.

ΣΚ: Στα ελληνικά μέσα ενημέρωσης γίνεται λόγος για «αλυτρωτισμό» από την πλευρά της Δημοκρατίας της Μακεδονίας και αποδίδεται στο Σύνταγμα της χώρας. Υπάρχει βάσιμη αιτία γι’ αυτή την κατηγορία; Ήταν κάποιος τύπος εθνικισμού που προώθησαν οι κυβερνήσεις VMRO-DPMNE χρησιμοποιώντας αρχαία σύμβολα, η έκφραση ενός τέτοιου αλυτρωτισμού;

ΝΣ: Όταν η Δημοκρατία της Μακεδονίας ανεξαρτητοποιήθηκε από την Γιουκοσλαβία, στο πλαίσιο ενός αυξημένου εθνικιστικού κλίματος εκείνη την περίοδο, υπήρξαν κάποιες δηλώσεις του τότε νεοσύστατου κόμματος VMRO-DPMNE ότι θα πραγματοποιήσουν το επόμενο συνέδριο τους στη Θεσσαλονίκη. Τέτοιου τύπου δηλώσει είναι χαρακτηριστικές εκφορές στα Βαλκάνια στα πλαίσια του εθνικισμού, αλλά δεν συνιστούν αληθινές απειλές απέναντι στα υπάρχοντα σύνορα της περιοχής. Από την εποχή εκείνη το VMRO-DPMNE υπέστη αρκετές διασπάσεις και μετατράπηκε σε ένα λαϊκιστικό κόμμα. Χρησιμοποίησε τον εθνικισμό για να επιβεβαιώσει τον κανόνα, αλλά όπως ακούσαμε από το ηχητικό υλικό που ήρθε στη δημοσιότητα από το σκάνδαλο των «τηλεφωνικών συνδιαλέξων», το VMRO-DPMNE στην πραγματικότητα είχε αποδεχθεί θέσεις παρόμοιες με το SDSM (Σοσιαλιστική Δημοκρατική Ένωση της Μακεδονίας) σχετικά με το ζήτημα της ονομασίας.
Παρόλα αυτά, είναι πιο σημαντικό να καταλάβουμε για ποιο λόγο το VMRO-DPMNE και η δεξιά χρειάστηκε αυτή την αρχαιοποίηση (“antiquization”) της Μακεδονικής ταυτότητας. Είναι ξεκάθαρο ότι οι εθνότητες είναι ένας σύγχρονος όρος και δημιουργήθηκε με τον σχηματισμό του έθνους – κράτους. Είναι επίσης ξεκάθαρο ότι οι ακροδεξιοί χρειάζονται μύθους για το λαμπρό έθνος κράτος. Αλλά η δομή της Μακεδονικής εθνικής ταυτότητας είναι τελείως άτυπη. Η ταυτότητα δεν ήταν κατασκευασμένη από τη δεξιά αλλά από την αριστερά, επειδή η αριστερά υποστήριζε την προεδρευόμενη δημοκρατία, όταν κατά την απελευθέρωση από τον Οθωμανισμό, δεν ήθελε να προσαρτιστεί σε καμία από τις μοναρχίες των Βαλκανίων, οπότε το Μακεδονικό ζήτημα πρόβαλε αρχικά ως πολιτικό ζήτημα για την εθνική κυριαρχία, και αργότερα ως εθνικό ζήτημα.
Όπως γνωρίζουμε από την ιστορία, το Μακεδονικό έθνος δημιουργήθηκε το 1944 με το σχηματισμό της Λαϊκής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, που αργότερα μετονομάστηκε σε Σοσιαλιστική Λαϊκή Δημοκρατίας της Μακεδονίας, και η οποία αποτελούσε μέλος της Γιουγκοσλαβικής Ομοσπονδίας. Όμως αυτή η Ομοσπονδία ήταν ένα εργατικό σοσιαλιστικό κράτος, και όχι εθνικό κράτος, οπότε η Δεξιά δεν μπορούσε να χτίσει ένα τέτοιο μύθο σε ένα Σοσιαλιστικό κράτος, και το συγκεκριμένο δε φαινόταν να είναι τόσο λαμπερό κράτος ώστε να στηρίξει ένα τέτοιο μύθο. Στην προσπάθεια λοιπόν να δημιουργηθεί ένας μύθος για το αφήγημά τους, επικαλέστηκαν την αρχαιότητα.
Όσον αφορά τις αλυτρωτικές τάσεις της Δημοκρατίας της Μακεδονίας, πρόκειται απλά για υπερβολή που δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα. Αν κοιτάξουμε την οικονομική κατάσταση της Μακεδονίας, η οικονομία μας εξαρτάται από το ελληνικό κεφάλαιο. Έτσι, αν αυτό το κράτος θέλει να συνεχίσει να υπάρχει, χρειάζεται το ελληνικό κεφάλαιο και το ελληνικό κεφάλαιο επιδιώκει το δικό του συμφέρον λόγω της χαμηλά αμοιβόμενης εργασίας εδώ (στην Μακεδονία).
Όταν εξετάζουμε τη στρατιωτική κατάσταση της Δημοκρατίας της Μακεδονίας, βλέπουμε ότι είναι πολύ αδύναμη. Δεν έχει περισσότερους από 5.000 στρατιώτες, με κακό στρατιωτικό εξοπλισμό. Δεν υπάρχουν στρατιωτικές βάσεις κοντά σε κανένα από τα σύνορα. Είναι γενικότερα η ασθενέστερη στρατιωτική δύναμη στα Βαλκάνια. Το ελληνικό κράτος έχει κατά πολύ μεγαλύτερη στρατιωτική ισχύ. Η μακεδονική καπιταλιστική τάξη δεν είναι σε θέση να διατηρήσει την κοινωνική τάξη πραγμάτων χωρίς τη βοήθεια του ελληνικού και του διεθνούς κεφαλαίου. Επομένως, το συμφέρον του κεφαλαίου της Μακεδονίας και του κράτους δεν είναι να αντιπαρατεθεί στο ελληνικό κράτος αλλά να οικοδομήσει μια συμμαχία μαζί του.
Το ζήτημα σχετικά με τις «αλυτρωτικές τάσεις» είναι επομένως απλή προπαγάνδα προκειμένου να διατηρηθεί η εθνικιστική δυσπιστία μεταξύ των λαών των δύο κρατών. Το πιο σημαντικό είναι ότι το συμφέρον των εργαζομένων στη Δημοκρατία της Μακεδονίας είναι να συμπαραταχθούν με την ελληνική εργατική τάξη σε έναν κοινό αγώνα για τα δικαιώματά τους. Οι εργαζόμενοι στα δύο κράτη δεν έχουν διαφορετικό αγώνα, είναι ένα και το αυτό.

ΣΚ: Η πολιτική κατάσταση στη χώρα σας έχει υποστεί σημαντική αλλαγή μετά την αποκάλυψη των «σκανδάλων των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων», στην οποία συμμετείχαν οι ηγέτες της κυβέρνησης VMRO-DMNE. Ακολούθησε μια σημαντική λαϊκή κινητοποίηση, η οποία οδήγησε στις εκλογές του 2016 και στην ήττα του VMRO-DPMNE. Αυτά τα σκάνδαλα αποκάλυψαν την έκταση της λεηλασίας του κράτους από τους κυβερνώντες πολιτικούς και τη διαφθορά που προχώρησε στην επιβολή μιας εξαιρετικά βάναυσης νεοφιλελεύθερης πολιτικής. Μετά τις εκλογές του 2016, δημιουργήθηκε ένας νέος συνασπισμός γύρω από το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα SDSM και τα κόμματα που εκπροσωπούν την αλβανική μειονότητα. Ποια είναι η εκτίμησή σας για την πολιτική που ακολουθεί η σημερινή κυβέρνηση με επικεφαλής τον Ζόραν Ζάεφ;

ΝΣ: Μετά το σχηματισμό της νέας κυβέρνησης ο κόσμος άρχισε να αναπνέει, ο φόβος που υπήρχε την εποχή της κυβέρνησης VMRO-DPMNE απομακρύνθηκε, αλλά οι κρατικοί θεσμοί δεν μεταρρυθμίστηκαν. Νέα σκάνδαλα βαρύνουν τα μέλη της Κρατικής Εκλογικής Επιτροπής σχετικά με τις αποζημιώσεις που τους είχαν καταβληθεί. Ένα άλλο σκάνδαλο προέκυψε σχετικά με τις αποζημιώσεις για τα έξοδα ταξιδίου που καταβλήθηκαν στους βουλευτές, όπως συνέβη και κατά την εποχή του VMRO-DPMNE.
Όσον αφορά την οικονομία, εφαρμόζονται οι ίδιες νεοφιλελεύθερες πολιτικές. Το SDSM προσπαθεί να παρουσιαστεί ως αριστερό κόμμα παίζοντας παιχνίδια με τον κατώτατο μισθό, ο οποίος αυξήθηκε από 10.800 σε 12.000 δηνάρια (από 175 σε 195 ευρώ). Ωστόσο, άνοιξε ένα επιπλέον νομικό παράθυρο, δίνοντας την ευκαιρία στα αφεντικά να παραβιάζουν το νόμο. Με αυτό τον τρόπο το SDSM παρουσιάζεται ως κόμμα που ενδιαφέρεται για τους εργαζόμενους χωρίς να αντιμετωπίζει σοβαρά την ανάγκη αντιπαράθεσης με τους καπιταλιστές. Υποσχέθηκαν νέες φορολογικές πολιτικές με προοδευτική φορολογία, αλλά στην πραγματικότητα τίποτα δεν άλλαξε, δεν είναι πρόθυμοι και δεν πρόκειται να συγκρουστούν με το κεφάλαιο.

ΣΚ: Μπορείτε να μας πείτε πώς σχηματίστηκε η Levica και ποιοι είναι οι κύριοι στόχοι της;

ΝΣ: Μετά από πολλά χρόνια διαμαρτυρίας και κοινωνικών αγώνων, η Levica σχηματίστηκε το 2016 από τα μέλη του κινήματος για την κοινωνική δικαιοσύνη «Lenka» και το αριστερό κίνημα «Αλληλεγγύη», δύο οργανώσεις ακτιβιστών της βάσης, οι οποίες ενώθηκαν με μερικούς ανθρώπους - μη μέλη αυτών των οργανώσεων. Δημιουργήθηκε ως μια προσπάθεια να καλυφθεί το κενό στο αριστερό μέρος του πολιτικού φάσματος, ως μια απάντηση στην αναγκαιότητα ενός εργατικού κόμματος, δεδομένου ότι οι εργαζόμενοι δεν είχαν καμία πολιτική οργάνωση που θα εκπροσωπούσε τα συμφέροντά τους στην πολιτική αρένα και στην κοινωνία. Ο κύριος στόχος της Levica είναι να εκπροσωπεί τα συμφέροντα των εργαζομένων και των φτωχών, να οργανώνει τους εργαζόμενους στον αγώνα τους και να καταστήσει την κοινωνία κοινωνικά δικαιότερη.

ΣΚ: Βλέπετε δυνατότητες συνεργασίας μεταξύ της Levica και των δυνάμεων της ελληνικής ριζοσπαστικής αριστεράς που αντιτίθενται στην τρέχουσα εθνικιστική έκρηξη;

NΣ: Δεν πρόκειται απλά για κάποιες δυνατότητες. Η συνεργασία μεταξύ της Levica και των δυνάμεων της ελληνικής ριζοσπαστικής αριστεράς είναι μια αναγκαιότητα. Η συνεργασία μεταξύ των αριστερών δυνάμεων στα Βαλκάνια είναι απαραίτητη προκειμένου να δημιουργηθεί μια βαλκανική πλατφόρμα που θα ενώσει την Αριστερά ολόκληρης της περιοχής. Οι Βαλκανικοί λαοί βρίσκονται πολύ συχνά σε σύγκρουση μεταξύ τους, ακολουθώντας τους εθνικιστές, και ενόσω μισούν ο ένας τον άλλον, οι ελίτ τους ληστεύουν. Μόνο η κοινή δράση των αντι-εθνικιστικών δυνάμεων θα επιτρέψει στον λαό να δει ότι όσοι βρίσκονται στην άλλη πλευρά των συνόρων δεν είναι εχθροί αλλά άνθρωποι που αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα και ότι η επίλυση αυτών των προβλημάτων απαιτεί συχνά κοινές ενέργειες. Προσβλέπουμε σε μελλοντική συνεργασία με τους Έλληνες συντρόφους μας σε αυτόν τον τομέα.

Ο Nikola Slavevski είναι απόφοιτος της Σχολής Καλών Τεχνών των Σκοπίων. Έχει δραστηριοποιηθεί στο αριστερό κίνημα «Αλληλεγγύη» από το 2015 και εξελέγη μέλος της Κεντρικής Επιτροπής της Levica στη συνδιάσκεψη ίδρυσης του κόμματος στις 6 Φεβρουαρίου 2016.

Ο Στάθης Κουβελάκης διδάσκει πολιτική θεωρία στο King's College του Λονδίνου. Στο παρελθόν υπήρξε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ.

Στη φωτό: Αντικυβερνητικές διαδηλώσεις στα Σκόπια το 2016

Η συνέντευξη του Νίκολα Σλαβέβσκι δημοσιεύτηκε στο: https://www.jacobinmag.com/2018/03/macedonia-levica-popular-unity-greece-nationalism

Μετάφραση: Αναστάσιος Κουτσογιάννης, Κώστας Παναγιωτόπουλος