Απόψεις

«Δεν τους φοβάμαι. Δεν έχω τίποτα να χάσω» - Το κίνημα «Χωρίς μέλλον» του Ιράν αμφισβητεί την Ισλαμική Δημοκρατία

11/01/2018

Hamid Mohseni

Το Ιράν έχει ξεσηκωθεί. Εκατομμύρια άνθρωποι έχουν κατέβει στους δρόμους σε αντικυβερνητικές διαδηλώσεις. Είκοσι άνθρωποι αναφέρονται νεκροί και πάνω από 1700 έχουν συλληφθεί. Η δυναμική όμως των διαμαρτυριών δεν μειώνεται. Αντίθετα με το 2009, αυτή η περίοδος διαμαρτυριών έχει πολύ μεγαλύτερη δυναμική διότι η  χωρίς μέλλον γενιά του Ιράν – όπως κι εδώ στην Ευρώπη – δεν έχει τίποτε να χάσει και είναι διατεθειμένη να τα ρισκάρει όλα.

Υπάρχει μία φράση στο Ιράν: Κάθε τριάντα χρόνια περίπου γίνεται αλλαγή καθεστώτος. Το 1979, μια λαϊκή επανάσταση έδιωξε τον Σάχη. Αυτό συνέβη προτού οι Ισλαμιστές, γύρω από τον πνευματικό Ηγέτη Χομεϊνί, καταλάβουν το κράτος δια της βίας και το μεταμορφώσουν στην Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν (ΙΔΙ). Ακριβώς 30 χρόνια μετά, το 2009, η χώρα έζησε τον τελευταίο της ξεσηκωμό, που οργανώθηκε από το «μεταρρυθμιστικό» ρεύμα της Ιρανικής ρεαλπολιτίκ – ένα κίνημα που προσέφερε όχι μόνο στους μεταρρυθμιστές, αλλά επίσης και σε όλους εκείνους που προσέβλεπαν σε μια αλλαγή, βάσιμες ελπίδες βελτίωσης.

Ωστόσο τελικά, τόσο ο αμφιλεγόμενος συντηρητικός πρώην πρόεδρος Αχμαντινετζάντ, όσο και ο σημερινός πνευματικός ηγέτης Αλί Χαμενεϊ, αλλά και οι αρχές της Ισλαμικής Δημοκρατίας παρέμειναν άθικτες. Το κίνημα κατεστάλη. Διακόπηκε όμως και ο κύκλος της αλλαγής καθεστώτος; Τα πρόσφατα γεγονότα στο Ιράν μας δίνουν ελπίδα ότι έχει απλά και μόνο καθυστερήσει. Αυτό το κίνημα – σίγουρα ακόμη στην αρχή του – έχει πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες από ότι το 2009, διότι διαφέρει κατά πολύ σε μερικά κρίσιμα σημεία από το κίνημα του 2009. Κάνει την ελίτ της Ισλαμικής Δημοκρατίας να τρέμει και δίνουν βάσιμες ελπίδες σε όλους εμάς, που θέλουμε να δούμε την Ισλαμική Δημοκρατία να φεύγει, αλλά και στους ανθρώπους στο Ιράν να ζήσουν με αξιοπρέπεια και ελευθερία.

Κατ’ αρχήν,  πολύ συνοπτικά: τι συμβαίνει τώρα στο Ιράν;

Είμαστε μάρτυρες του μετασχηματισμού μιας κοινωνικής επανάστασης σε ένα όλο και πιο ριζοσπαστικό κοινωνικό κίνημα σ’ όλη την έκταση της χώρας. Αυτό είναι το μεγαλύτερο κύμα διαμαρτυρίας που γνωρίσει δει η χώρα εδώ και οκτώ χρόνια. Οι στόχοι του μπορούν να συνοψιστούν στο: «Ψωμί, Δουλειά, Αξιοπρέπεια, Ελευθερία» – και πάρα πολλοί από τα εκατομμύρια στον δρόμο δεν ζητούν τίποτε λιγότερο από το τέλος της Ισλαμικής Δημοκρατίας.

Οι αιτίες αυτής της έκρηξης είναι σύνθετες και αναπτύχθηκαν σε βάθος πολλών χρόνων, αν όχι δεκαετιών. Τα δελτία ειδήσεων λένε ότι η σπίθα προήλθε από τις διαρκώς υψηλότερες τιμές των αυγών αλλά και της ανεργίας. Πράγματι, ο πληθωρισμός στο Ιράν είναι καταστροφικός και υπερβαίνει κατά πολύ τα επίπεδα μισθών και εισοδημάτων. Σε πολλές περιπτώσεις αυτές οι συνθήκες εξωθούν, όχι μόνο τους άνεργους, αλλά και τις μάζες επισφαλώς απασχολούμενων Ιρανών στο χείλος της επιβίωσης.

Αυτός είναι ο λόγος που το Ιράν γνωρίζει αναταραχές επί τόσο πολύ καιρό: ο κρατικά χρηματοδοτούμενος οργανισμός Isargara έχει καταμετρήσει 1700 διαμαρτυρίες κοινωνικού χαρακτήρα από τον Μάρτιο του 2016 εώς σήμερα – είτε πρόκειται για ανεξέλεγκτες απεργίες εργατών σε εργοστάσια, είτε για δράσεις συνταξιούχων και υπαλλήλων του δημοσίου τομέα – παρ’ όλες τις πολύ σκληρή δίωξη του (ριζοσπαστικού) συνδικαλισμού και κάθε παρόμοιας οργάνωσης. Το τέλος των προηγούμενων πολύ οδυνηρών κυρώσεων του ΟΗΕ δεν επανέφερε την οικονομική ανάκαμψη, παρά μόνο για κάποιους διεφθαρμένους Μουλάδες και για το οικονομικό-στρατιωτικό σύμπλεγμά τους, τους Φρουρούς της Ιρανικής Επανάστασης.

Ωστόσο, οι οικονομικές δυσκολίες του κράτους δεν είναι το μόνο πρόβλημα των ανθρώπων που ζουν στο Ιράν. Ο αυξανόμενος απολυταρχισμός του Αχμαντινετζάντ συνεχίστηκε από τον σημερινό πρόεδρο Ρουχανί, ο οποίος θεωρείται μεταρρυθμιστής, και τουλάχιστον ένας μετριοπαθής τύπος. Η  θρησκευτικής έμπνευσης εξουσιαστική πίεση στην καθημερινή ζωή, ιδιαίτερα η παρενόχληση των γυναικών και των εναλλακτικών νέων ανθρώπων, οι εκτελέσεις στο όνομα του Αλλάχ, κλπ. δεν έχουν μειωθεί καθόλου. Η ρύπανση, ιδιαίτερα σε μεγάλες πόλεις, είναι τόσο μεγάλη σε ορισμένες γειτονιές, ώστε μπορεί κανείς να κυκλοφορήσει εκεί μόνο με μάσκες. Τέλος, πολλοί Ιρανοί είναι εξοργισμένοι με την επεκτατική ΙΔΙ που στηρίζει συγγενείς ιδεολογικά αγώνες στην περιοχή, όπως στην Παλαιστίνη και τον Λίβανο με δισεκατομμύρια δολάρια, αλλά δεν δίνει δεκάρα για όσα υποφέρουν οι άνθρωποι στη χώρα.

Αλλά τι είναι διαφορετικό τώρα σε σχέση με το 2009 – το έτος της τελευταίας εξέγερσης, που δεν στέφθηκε με επιτυχία;

Ο χαρακτήρας των διαμαρτυριών και το περί τίνος πρόκειται

Το 2009 ήταν μια αυθεντική πολιτική διαμαρτυρία υπό την έννοια ότι ασχολήθηκε με την ρεαλπολιτίκ στο Ιράν. Οργανώθηκε γύρω, από και μέσα στο μεταρρυθμιστικό ρεύμα, με τον πρώην υποψήφιο για την προεδρία, Μουσάβι – τον ίδιο παρεμπιπτόντως, που ήταν πρωθυπουργός υπό τον Χομεϊνί κατά τις μαζικές εκτελέσεις περίπου 40.000 πολιτικών αντιπάλων τους στα τέλη της δεκαετίας του ‘80. Αλλά θα επανέλθουμε στην απελπισία της Ιρανικής μεταρρύθμισης παρακάτω.

Η κρίσιμη στιγμή ήταν οι εκλογές που έγιναν μέσα σε ένα απολυταρχικό και ολοκληρωτικό καθεστώς. Οι μεταρρυθμιστές ήθελαν να αναλάβουν την κυριαρχία στα πλαίσια της Ισλαμικής Δημοκρατίας και – εάν ήταν δυνατόν – να βελτιώσουν τα πράγματα ως ένα βαθμό. Περισσότερη δημοκρατία, περισσότερη προσωπική ελευθερία, λιγότερη παρενόχληση, μικρό άνοιγμα προς τη Δύση – όλα απολύτως εφικτά εντός της Ισλαμικής Δημοκρατίας, η οποία έχει ανεχτεί τέτοιες αλλαγές ήδη από το 1997 την εποχή του τελευταίου μεταρρυθμιστή υποψήφιου Χαταμί.

Σήμερα η όλη κατάσταση έχει εντελώς αντιστραφεί. Οι μεταρρυθμιστές έχουν την εξουσία στο πρόσωπο του Ρουχανί, αλλά τα προβλήματα παραμένουν τα ίδια, αν δεν έχουν γίνει χειρότερα.

Γι’ αυτό και τα αιτήματα είναι πιο υπαρξιακά και ο αγώνας, η σύγκρουση πιο θεμελιακή. Δεν πρόκειται για επιλογή μεταξύ διαφορετικών ρευμάτων εντός της επικρατούσας τάξης, αλλά μάλλον εναντίον της ίδιας της επικρατούσας τάξης. Πράγματι, η πρώτη συγκέντρωση αυτού του κύκλου διαμαρτυριών στις 28 Δεκεμβρίου 2017 στην πόλη Μασάντ, οργανώθηκε από συντηρητικούς σκληροπυρηνικούς και από τον Ραίσι, αντίπαλο του Ρουχανί, αλλά γρήγορα ξέφυγε από τον έλεγχό του.

Οι άνθρωποι έχουν βαρεθεί να χρησιμοποιούνται σαν διαπραγματευτικές μάζες μεταξύ των μεταρρυθμιστικών και των συντηρητικών ρευμάτων της ρεαλπολιτίκ – κανένα από τα οποία δεν μπορεί να λύσει θεμελιώδη, υπαρξιακά προβλήματα. Αυτό εκφράστηκε κατά τη διάρκεια της πρώτης πορείας στον παρόντα κύκλο διαμαρτυριών στο Πανεπιστήμιο της Τεχεράνης, όταν οι άνθρωποι φώναζαν «Μεταρρυθμιστές ή Συντηρητικοί – το παιχνίδι έχει τελειώσει».

Το υποκείμενο του αγώνα

Ο ξεσηκωμός του 2009 καθοδηγήθηκε από τη μορφωμένη μέση τάξη των πόλεων, η οποία δεν υπέφερε υπαρξιακά υπό την υλική έννοια αλλά κυρίως ιδεολογικά. Ήταν – και έχουν κάθε δικαίωμα να είναι – αγανακτισμένοι από τις επιθετικές, αυταρχικές εξελίξεις υπό τον Αχμαντινετζάντ, του οποίου η διοίκηση αύξησε μαζικά την επίθεση σε αυθεντικά δημοκρατικά και ατομικά δικαιώματα, όπως η ελευθερία του τύπου, το δικαίωμα του συνέρχεσθαι, η ελευθερία της γνώμης και άλλα. Μετέβαλε το Ιράν σε έναν διαρκώς αυξανόμενο ρόλο ηγέτη εναντίον της Δύσης (η οποία όμως, παρ’ όλες τις κυρώσεις δεν σταμάτησε τις μεγάλες επιχειρηματικές δραστηριότητες με την ΙΔΙ) και υποκίνησε τη χώρα και τους περιφερειακούς της συμμάχους σε αντιπάλους της Δύσης – σαν κάποιου είδους «αντί-ιμπεριαλιστικού μπλοκ του 21ου αιώνα».

Ενώ ο Αχμαντινετζάντ μπόρεσε να ενώσει τις κατώτερες τάξεις απευθυνόμενος  στην εθνική τους ταυτότητα, η μεσαία τάξη ήθελε να πάρει μέρος στην παγκοσμιοποίηση του δυτικού κόσμου – όχι όμως να επαναστατικοποιήσει το Ιράν. Εναπέθεσαν τις ελπίδες τους στον μεταρρυθμιστή υποψήφιο για την προεδρία για να πετύχουν τους στόχους τους και επέλεξαν την κοινοβουλευτική οδό, πράγμα το οποίο ενέχει δομικά προβλήματα σε ένα ολοκληρωτικό κράτος, όπου όλοι οι υποψήφιοι πρέπει να εγκριθούν από τον πνευματικό Ηγέτη.

Τώρα, έχουμε μια τελείως διαφορετική κοινωνική ομάδα που εξεγείρεται στους δρόμους: είναι κυρίως οι (νεαρής ηλικίας) κατώτερες τάξεις, οι  εργαζόμενοι της επισφάλειας, οι μη εκπροσωπούμενοι, αλλά και οι φοιτητές (που αποτελούν μέρος κάθε μεγάλης αναταραχής στο Ιράν) – και, πολύ σημαντικό, στο κίνημα αυτό, που είναι ένα από τα δυναμικά κινήματα στο Ιράν εδώ και δεκαετίες, οι προοδευτικές γυναίκες συμμετέχουν πρωτοποριακά.

Το μεγαλύτερο μέρος αυτού του τεράστιου όγκου του πληθυσμού του Ιράν δεν έχει πραγματικά κανένα μέλλον. Δεν έχουν καμιά προοπτική. Θέλουν μια ζωή με αξιοπρέπεια, θέλουν κάτι να φάνε, θέλουν να δουλέψουν για να μπορέσουν να εξυπηρετήσουν τις βασικές τους ανάγκες και είναι απόλυτα απογοητευμένοι από τις θρησκευτικές δικαιολογίες για τη μιζέρια τους. Δεν έχουν – αντίθετα με την τάξη των πόλεων του 2009 – τίποτε να χάσουν και έχουν τη θέληση να τα ρισκάρουν όλα.

Ένας νέος από τον Νότο κατά τη διάρκεια των ταραχών έλεγε: «Ζω με τους γονείς μου και δεν μπορούμε να εξασφαλίσουμε ούτε το καθημερινό φαγητό μας. Δεν μπορώ να βρω δουλειά. Τι θα μας κάνουν; Δεν τους φοβάμαι. Δεν έχω τίποτε να χάσω». Είναι καταπληκτικό, πως αυτές οι ίδιες οι λέξεις θα μπορούσαν να προέλθουν από τους νέους της (Νότιας) Ευρώπης, οι οποίοι ζουν μεν σ’ έναν άλλο κόσμο αλλά υποφέρουν από τα ίδια προβλήματα του να μην εκπροσωπούνται, να θεωρούνται περιττοί στα μάτια της κυρίαρχης τάξης – και να μετατρέπονται σε μη διακυβερνήσιμους.  

Η αποφασιστικότητα και ο συμβολισμός της εξέγερσης

Σκεφτείτε το εξής: Ο κατασταλτικός μηχανισμός του Ιράν είναι από τους πιο προηγμένους και αδίστακτους στην περιοχή, αν όχι στον κόσμο. Δίπλα στην αστυνομία, υπάρχουν οι πιο οργανωμένοι, πιο κρίσιμοι και πιο βάναυσοι Φρουροί της Ιρανικής Επανάστασης και ο ανεπίσημος, παραστρατιωτικός τους βραχίονας, η πολιτοφυλακή “Μπασίντζ”, που ίδρυσε ο ίδιος ο Χομεϊνί. Αυτός είναι ο λόγος που χρειάζεται κανείς ισχυρά αποθέματα θάρρους για να βγει έξω και να διαδηλώσει ακόμη και ειρηνικά. Δεν υπάρχει ουσιαστικά κανένα δικαίωμα να το πράξει, ειδικά αν στρέφεται κατά της κυβέρνησης.

Σε αυτό το πλαίσιο, είναι ακόμη πιο εντυπωσιακά αυτά που οι άνθρωποι φωνάζουν κατά τη διάρκεια αυτών των παράνομων συναθροίσεων. Δεν υπάρχουν βασικά θρησκευτικά συνθήματα. Αυτή είναι μια διαφορά σε σχέση με το 2009, όταν ένα από τα πιο κεντρικά συνθήματα ήταν «Allahu Akbar» (ο Θεός είναι μεγάλος) για να συμβολίσει την πίστη στις αρχές της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Το σύνθημα αυτό δεν θα το ακούσετε εδώ. Αντίθετα, ο λαός φωνάζει μαζικά και σε όλες τις πόλεις «Κάτω ο Ρουχανί», «Κάτω ο δικτάτορας», «Μουλάδες στα σπίτια σας» ακόμη και «Κάτω ο Χαμενεΐ» και «Κάτω η Ισλαμική Δημοκρατία» – αυτά τα συνθήματα μπορούν να διωχθούν ως «mohareb» (βλασφημία κατά του Θεού) και να τιμωρηθούν με τη θανατική ποινή. Σε αντιστοιχία με την επανάσταση του 1979, καθώς και τις επαναστάσεις των Δυτικών δημοκρατιών, απαιτούν επίσης «Ανεξαρτησία,  Ελευθερία – μια Ιρανική Δημοκρατία» και την ταυτόχρονα απορρίπτουν την ΙΔΙ.

Ο κόσμος φαίνεται να ριζοσπαστικοποιείται καθημερινά. Δεν παραδίδεται στο κυνηγητό της αστυνομίας. Σε πολλές περιπτώσεις παίρνει στον έλεγχό του τις μονάδες αποκατάστασης τάξης και βάζει φωτιά στα αυτοκίνητα και στα αστυνομικά τους τμήματα. Στα βίντεο, μπορείτε να διαπιστώσετε ότι κατά τη διάρκεια μαχητικών ενεργειών, οι άνθρωποι φροντίζουν ο ένας τον άλλον και σταματούν κάποιους αν οι τελευταίοι προτίθενται να βλάψουν αθώους ανθρώπους. Υπάρχει μεγάλη ευαισθησία στις συγκρούσεις. Οι στόχοι των άμεσων δράσεων είναι επίσης πολύ σαφείς: οι άνθρωποι στρέφονται κατά των αστυνομικών κτιρίων και των αυτοκινήτων, των τραπεζών, των κτιρίων της τοπικής διοίκησης και ειδικά κατά της περιουσίας των μισητών Φρουρών της Ιρανικής Επανάστασης. Επιπλέον, καταστρέφουν τις τεράστιες αφίσες του Πνευματικού Ηγέτη και καίνε τη σημαία της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Ένα από τα πιο σημαντικά σημάδια μιας κοσμικής και προοδευτικής διαμαρτυρίας είναι η παρουσία και η ενεργός ανάμιξη των γυναικών, πολλές από τις οποίες διαδηλώνουν χωρίς το Hijab. Μία νεαρή, διαμαρτυρόμενη γυναίκα που έκανε το Hijab της σημαία έγινε το σύμβολο αυτού του κινήματος.


Η γεωγραφία της εξέγερσης


Σε αντίθεση με το 2009, οι φορείς της σημερινής εξέγερσης δεν περιορίζονται στη σχετικά μικρή αστική μεσαία τάξη σε τρεις ή τέσσερις πόλεις αλλά κατανέμονται σε όλη τη χώρα. Η ιρανική κοινωνία είναι πολύ ετερογενής – το 60% αποτελείται από την περσική πλειοψηφία, η οποία σε πολλές περιπτώσεις απαιτεί επιθετικά την ηγεμονία της “ιρανικής” ιθαγένειας και υπάρχουν αρκετές μικρότερες ή μεγαλύτερες εθνικές, πολιτιστικές, θρησκευτικές μειονότητες όπως Αζέροι, Κούρδοι, Λουρ, Μπαχάι, κοκ. Η εξέγερση του 2009 είχε ένα πολύ κρίσιμο πρόβλημα. Ουσιαστικά δεν έφτασε σε καμία από αυτές τις μειονότητες, διότι ποτέ δεν έπεισε αυτές τις μειονότητες ότι θα είχαν μια καλύτερη μοίρα με έναν μεταρρυθμιστή πρόεδρο. Καθόλου παράδοξο, δεδομένου ότι το θέμα αυτό δεν αποτελούσε σημαντικό μέρος του προγράμματος διαμαρτυρίας.

Φέτος, η κοινωνική διαμαρτυρία δεν ευνοεί καμία από αυτές τις ταυτότητες αλλά είναι πολύ πιο υπαρξιακή και τις συμπεριλαμβάνει όλες. Ενώ το 2009 ήταν μαζικά ενορχηστρωμένο γύρω από την Τεχεράνη και το Ισφαχάν, ο κύκλος του 2017 ξεκίνησε στα Βορειοδυτικά (κοντά στο ιρανικό Κουρδιστάν) και στη συνέχεια σάρωσε την Τεχεράνη και περίπου 70 (!) παραπάνω πόλεις σε κάθε τμήμα της χώρας, συμπεριλαμβανομένων των περιοχών των μειονοτήτων όπως Χουτζεστάν, Κερμανσά και Κουρδιστάν. Πρόκειται για ένα κίνημα εκατομμυρίων ανθρώπων σε εθνικό επίπεδο και περιλαμβάνει ένα πολύ μεγάλο μέρος της κοινωνίας, κάτι που δεν συνέβη το 2009.

Η οργάνωση του κινήματος

Φυσικά, το κίνημα του 2009 ήταν ένα κλασικό πολιτικό κίνημα με ένα στενό πρόγραμμα αιτημάτων και – το σημαντικότερο – με ηγέτες. Ο Μουσαβί και η σύζυγός του Zahra Rahnaward και ο συν-υποψήφιος των μεταρρυθμιστών, Καρρούμπι, δεν αυτοπροσδιορίζονταν μόνο ως ηγέτες, αλλά αναγνωρίστηκαν ως ηγέτες από το κίνημα. Αυτοί και οι ομάδες τους ήταν υπεύθυνες για το πρόγραμμα και τη «χορογραφία» του κινήματος – όπως επίσης αποφάσιζαν για το τι ήταν αρκετά σημαντικό για να διεκδικήσουν, δηλαδή προειδοποιούσαν για τους κινδύνους μιας υπερβολικής ριζοσπαστικοποίησης – φυσικά! Αλλά σε ένα απολυταρχικό κράτος, αυτή η οργάνωση από πάνω προς τα κάτω δεν είναι μόνο λάθος για ιδεολογικούς λόγους αλλά και για καθαρά πρακτικούς. Όταν το κράτος ήταν έτοιμο, φυλακίστηκαν αυτοί οι ηγέτες και η δυναμική υπέστη σοβαρό πλήγμα. Εύκολο παιχνίδι. Οι διαμαρτυρίες δεν σταμάτησαν αλλά από πολλές απόψεις το κίνημα έμεινε ακέφαλο.

Το φετινό κίνημα διαμαρτυρίας είναι πολύ πιο αποκεντρωμένο και αυτο-οργανωμένο. Οι άνθρωποι στις διαφορετικές πόλεις συντονίζονται με τα εργαλεία του internet και με αναρτήσεις βίντεο βλέπουν τι συμβαίνει παντού, ώστε να μπορεί ο ένας να παραπέμπει στον άλλο. Συναντιούνται συνήθως μετά από τη δουλειά ή το σχολείο, όταν σκοτεινιάζει, αρχίζουν να μιλάνε για την πολιτική και τη ζωή, τότε φωνάζουν τα συνθήματα και τελικά αναλαμβάνουν άμεση δράση – και διασκορπίζονται. Come and go, Hit and Run.

Σίγουρα, υπάρχουν επιθέσεις από δυνάμεις ασφαλείας, συλλήψεις, άνθρωποι πεθαίνουν. Όμως οι διαδηλωτές συνεχίζουν να έρχονται ξανά και ξανά, με μια κάποια ψυχραιμία. Όλο αυτό έχει έναν αυθορμητισμό που ένα πραγματικά πολιτικό κίνημα όπως το 2009 συνήθως δεν γνωρίζει, ούτε θα ανεχόταν. Για τις αρχές, δεν υπάρχει (ακόμα;) κανένα κεφάλι προς καρατόμηση και το γεγονός αυτό δυσχεραίνει τόσο πολύ την καταστολή της εξέγερσης.

Αντιδράσεις του κρατικού μηχανισμού και προοπτικές

Ο κρατικός μηχανισμός είναι διστακτικός για πολύ καιρό αλλά τώρα βρίσκει σιγά σιγά τη θέση του. Αφού οι διαμαρτυρίες έγιναν τόσο μεγάλες ώστε να μην μπορούν πλέον τις αγνοήσουν, ξεκίνησαν το συνηθισμένο παιχνίδι κατηγοριών: αυτοί που οργάνωσαν την εξέγερση είναι τρομοκράτες, προβοκάτορες, αλλοδαποί και άλλοι εχθροί. Λέγεται, ωστόσο, ότι ορισμένοι αστυνομικοί και στρατιώτες παραιτήθηκαν ήδη και αρνούνται το καθήκον τους.

Υπάρχουν προσπάθειες οικειοποίησης του κινήματος διαμαρτυρίας από συντηρητικές δυνάμεις, που, για παράδειγμα, κραυγάζουν από τα μικρόφωνα  “Allahu Akbar”, αλλά αυτές οι προσπάθειες απέτυχαν παντού στο Ιράν. Οι πρόσφατες “διαδηλώσεις εξουσίας”, όπου οι νομιμόφρονες του καθεστώτος έπρεπε να βγουν «μαζικά» στο δρόμο, ήταν πολύ κατώτερες των προσδοκιών. Αλλά το κράτος δεν έχει κινητοποιήσει ακόμα το σύνολο του κατασταλτικού του μηχανισμού. Οι Φρουροί της Ιρανικής Επανάστασης και η πολιτοφυλακή του Μπασίντζ επικεντρώνονται τώρα στις μεγάλες πόλεις, δεν φαίνονται να είναι έτοιμοι για μια συνεχιζόμενη εξέγερση στις επαρχίες. Οι μεταρρυθμιστές, με δεδομένης τη μιζέρια τους και τη μάταιης ελπίδας τους να μετασχηματίσουν πραγματικά ένα ολοκληρωτικό καθεστώς απλά και μόνο με την ανάδειξη ενός άλλου προέδρου, πιθανότατα θα αποδειχθούν τελικά σε συνεργούς των συντηρητικών και θα διαμορφώσουν μια κυβέρνηση “ενότητας της λογικής”, δηλαδή μιας ενότητας όσων επιθυμούν να υποστηρίξουν την Ισλαμική Δημοκρατία και να συγκρουστούν με το κίνημα.

Ωστόσο, υπάρχει μια κρίσιμη διαφορά σε σχέση με το 2009: πρέπει να συμβεί κάτι πολύ περισσότερο, ώστε οι άνθρωποι να φοβηθούν και να μείνουν στα σπίτια τους. Είναι πεινασμένοι, άνεργοι ή εργαζόμενοι που όμως αισθάνονται εξαθλιωμένοι, όπως ακριβώς και οι άνεργοι, που έχουν μπουχτίσει από το ισλαμικό καθεστώς και δεν έχουν μέλλον. Ακόμη και αν ο αριθμός των νεκρών είναι σχετικά πολύ υψηλότερος από το 2009 (το 2009  μέσα σε 6 μήνες σκοτώθηκαν 60-70 άνθρωποι, τώρα: περισσότερο από 20 μετά από 7 ημέρες), παραμένουν στον δρόμο. Αυτά τους καθιστούν επικίνδυνους και απρόβλεπτους και γι’ αυτό πιθανώς δεν είναι δυνατόν, για πολιτικούς λόγους, να κατασταλεί το κίνημα στρατιωτικά. Το κράτος έχει σίγουρα άντρες και υλικό, αλλά φοβούνται επίσης σίγουρα μια περαιτέρω κλιμάκωση, που θα εκθέσει περαιτέρω το καθεστώς στον έξω κόσμο.

Η μιζέρια του ιρανικού μεταρρυθμισμού

Οι μεταρρυθμιστές δεν αποτελούν μέρος αυτού του κινήματος – πολλά κομμάτια του τους θεωρούν εχθρούς. Πρώτον, επειδή ο άνθρωπος που βρίσκεται στην εξουσία θεωρείται μέρος του πολιτικού τους ρεύματος: Όταν εκλέχτηκε, οι μεταρρυθμιστές – φανταστείτε πόσο απελπισμένοι είναι – γιόρταζαν το γεγονός ως νίκη. Αλλά η εποχή του Ρουχανί ήταν κάτι περισσότερο από καταστροφική και αυτό ήταν ακόμη μια ένδειξη ότι ο μεταρρυθμισμός εντός της Ισλαμικής Δημοκρατίας δεν αποτελεί εναλλακτική επιλογή.

Αντιμετωπίζοντας τώρα τις διαμαρτυρίες, θα προχωρούσα ακόμη περισσότερο και θα έλεγα ότι οι μεταρρυθμιστικές υποσχέσεις και τα πραγματικά αποτελέσματά τους εξηγούν σ’ μεγάλο βαθμό γιατί οι άνθρωποι εξοργίστηκαν και βγήκαν στους δρόμους τώρα. Σε αντίθεση με την εκλογική του εκστρατεία, το υπουργικό συμβούλιο του Ρουχανί ήταν πολύ συντηρητικό – σ’ αυτό δεν συμμετέχουν ούτε γυναίκες, ούτε άλλοι εκπρόσωποι μειονοτήτων. Αυτό το υπουργικό συμβούλιο ήταν μια ερωτική επιστολή προς τον Πνευματικό Ηγέτη.

Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του εξαπέλυε επιθέσεις κατά των Φρουρών της Ιρανικής Επανάστασης, ενώ τώρα φαίνεται ότι δεν χορταίνει τους εναγκαλισμούς μαζί τους  και αναφέρεται μάλιστα σε μια «αδελφότητα» με τους Φρουρούς. Επιπλέον, διέρρευσε η πληροφορία ότι κάποια δισεκατομμύρια από τον προϋπολογισμό της κυβέρνησης επενδύθηκαν σε θρησκευτικά προγράμματα εκτός και εντός της χώρας – αλλά κανένα από αυτά δεν βοήθησε πραγματικά τους ανθρώπους με κοινωνικές ανάγκες στο Ιράν. Μήπως όμως μείωσε τον αριθμό των εκτελέσεων; Όχι, ούτε αυτό έκανε. Δεν είναι λοιπόν περίεργο ότι πριν από δύο μήνες μια εκστρατεία με το όνομα «Το μετανιώνω» έγινε viral, όπου απλοί άνθρωποι και διασημότητες (όπως ο πρώην ποδοσφαιριστής Άλι Καρίμι) εξέφρασαν την απογοήτευσή τους για το μεταρρυθμιστικό ρεύμα.

Ο μεταρρυθμισμός, οι ψευδείς του υποσχέσεις και η ιστορικά σταθερή, ολέθρια συνεργασία με τους συντηρητικούς και τους σκληροπυρηνικούς, κάτι που εμφανίζεται ως το «μικρότερο κακό», είναι ένας λόγος για τη δυστυχία στο Ιράν και για τη γενικευμένη σημερινή εξέγερση. Δεν αξίζουν τίποτα λιγότερο.

Τι μπορούμε να κάνουμε εδώ;

Να οργανώσουμε την αλληλεγγύη. Γνωρίζουμε από πολλές πηγές στο Ιράν ότι είναι ζωτικής σημασίας γι’ αυτούς ο αγώνας τους να προσελκύσει την παγκόσμια προσοχή. Όχι μόνο αντλούν δύναμη από το δίκαιο αγώνα τους, αλλά αυτό έχει και μια πολιτική-στρατηγική αξία: ένα tweet  από τον Αχμαντινετζάντ των ΗΠΑ, Donald Trump, που προειδοποιούσε  την Ισλαμική Δημοκρατία να σεβαστεί τα πρότυπα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (τι ειρωνεία), υποχρεώνει την Ισλαμική Δημοκρατία να σκεφτεί δύο φορές  τον πυροβολισμό των διαδηλωτών.

Από την άλλη πλευρά, το ισλαμικό καθεστώς είναι άκρως επαγγελματικό στο να μετατρέπει σχόλια όπως αυτά σε ψευδείς ειδήσεις, σύμφωνα με τις οποίες υπεύθυνοι για τις διαδηλώσεις είναι οι αλλοδαποί – μια σημαντική ιδεολογική αντιστροφή. Παρ ‘ όλα αυτά, το γεγονός αυτό δεν πρέπει να μας κάνει να σιωπήσουμε ποτέ και με κανένα τρόπο και δεν θα μας αποτρέψει από την άσκηση αλληλεγγύης σε έναν αγώνα που υποστηρίζουμε. Εάν υπάρχουν δράσεις αλληλεγγύης σε ολόκληρη την Ευρώπη ή σε ολόκληρο τον κόσμο, αυτό μπορεί και θα κάνει την Ισλαμική Δημοκρατία να κλυδωνιστεί τουλάχιστον λίγο περισσότερο – ακόμα και αν ισχυρίζεται το αντίθετο.

Επιπλέον, σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο, όπως τον δικό μας, ο αγώνας στο Ιράν έχει να κάνει και με εμάς. Ρίξτε μια ματιά στο πώς, παρά τις κυρώσεις, το ευρωπαϊκό κεφάλαιο βγάζει μεγάλα κέρδη μέσω του εμπορίου με την Ισλαμική Δημοκρατία. Σύμφωνα με την εκστρατεία Antifa Teheran από το 2009/2010, θα εκπλαγείτε με το πόσες εταιρίες στην Ευρώπη όχι μόνο έχουν αθώες συναλλαγές και εμπορικές διασυνδέσεις αλλά, π.χ. Γερμανικές και Βρετανικές εταιρίες, προσφέρουν πληροφορίες και υλικό για το καθεστώς ασφαλείας της Ισλαμικής Δημοκρατίας, όπως δακρυγόνα και μη θανατηφόρο εξοπλισμό διάλυσης πλήθους.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι να δείξετε αλληλεγγύη. Χρησιμοποιείστε τους και μην διστάσετε να ξεκαθαρίσετε με τι ακριβώς δείχνετε αλληλεγγύη, π.χ. κοινωνική δικαιοσύνη, διαχωρισμός εκκλησίας και κράτους, ελευθερία και ειρήνη – και με τι δεν είστε. Η κοινότητα των εξόριστων Ιρανών είναι έντονα πολιτικοποιημένη και συμπεριλαμβάνει όλα τα είδη των πολιτικών δυνάμεων, μερικές από τις οποίες είναι εξαιρετικά καλά οργανωμένες: διάφορα αριστερά ρεύματα, Μουτζαχεντίν, εθνικιστές, νεοφιλελεύθεροι, μοναρχικοί.

Ας μην ξεχνάμε: η περιφερειακή και γεωπολιτική σημασία του Ιράν είναι προφανής πλέον. Και ο λαός του Ιράν – όπως παντού – αξίζει μια πολύ καλύτερη μοίρα από μια υπερ-αυταρχική, ιερατική ΙΔΙ. Ωστόσο, το κίνημα του 2009 στο Ιράν ήταν η αρχή του παγκόσμιου κύματος διαμαρτυρίας, το οποίο σάρωσε τις αραβικές χώρες, τις ΗΠΑ και το κίνημα των πλατειών στην Ευρώπη – ακόμα κι αν η εξέγερση δεν πέτυχε παντού ή δεν υπήρχε άμεση δράση που να συνδέεται με αυτό που συνέβη στο Ιράν. Τώρα, μετά από την τρομερή παγκόσμια άνοδο των δεξιών και αυταρχικών σχηματισμών, πρέπει και έρθει πάλι ο δικός μας καιρός. Και το Ιράν μπορεί να είναι η αρχή – και πάλι.

  • Ο Hamid Mohseni είναι Γερμανο-ιρανός ακτιβιστής και ελεύθερος δημοσιογράφος, που εμπλέκεται στα δίκτυα αλληλεγγύης με τον ιρανικό λαό από την εξέγερση του 2009. Η μετάφραση έγινε με βάση την αγγλική εκδοχή του κειμένου, από την ιστοσελίδα https://beyondeurope.net/707/irans-current-movement/