Το προσφυγικό ζήτημα ως το επίκεντρο των πολιτικών και οικονομικών εξελίξεων

28/12/2015

Σίμος Σιμωτάς

Και ξανά θεατές μια νέας τραγωδίας η οποία έρχεται να ταράξει την κοινωνική γαληνή των γιορτών. Μιλάμε για το τελευταίο αποτρόπαιο γεγονός, παραμονές Χριστουγέννων όπου τουλάχιστον 18 άτομα, ανάμεσά τους έξι μικρά παιδιά, πνίγηκαν το πρωί της περασμένης Πέμπτης στα ανοιχτά των δυτικών ακτών της Τουρκίας, σε ένα ακόμη νέο ναυάγιο στο Αιγαίο. Όταν περιγράφουμε το Αιγαίο πλέον ως “πλωτό τάφο” φαντάζει πολύ επιεικής ο χαρακτηρισμός για να ορίσουμε με ακρίβεια την κτηνωδία που βιώνουν οι πρόσφυγες. Τα νούμερα μιλάνε από μόνα τους, τα θύματα τα οποία υπολογίζονται ξεπερνάνε τους 3.700 σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης, στην πλειονότητά τους μιλάμε για ανθρώπους που προσπαθούν να διαφύγουν από τις συγκρούσεις στη Συρία και στο ταξίδι διαφυγής έχασαν τη ζωή τους ή θεωρούνται αγνοούμενοι. Σχεδόν 700 υπολογίζονται αυτοί/ες που επιχειρούν να διασχίσουν το Αιγαίο Πέλαγος για να φθάσουν στην Ελλάδα και περίπου 3.000 στη Μεσόγειο Θάλασσα με κατεύθυνση την Ιταλία.

Αξιοσημείωτο δε είναι, ότι σύμφωνα με στοιχεία του Λιμενικού Σώματος που έχει στη διάθεσή του το ΑΠΕ-ΜΠΕ, οι πρόσφυγες που έχουν μετακινηθεί από την Ελλάδα σε χώρες της Ευρώπης από τις αρχές του 2015 έως τις 21 Δεκεμβρίου είναι 804.465, εκ των οποίων οι μισοί, 457.149, ήταν πρόσφυγες από τη Συρία. Από τις αρχές του έτους έως τις 21 Δεκεμβρίου έχουν καταγραφεί από τα κέντρα των τοπικών λιμενικών Αρχών στα νησιά, περί των 347.000 ατόμων, οι οποίοι “δεν είναι πρόσφυγες από τη Συρία, αλλά είναι οικονομικοί μετανάστες από αραβικές και αφρικανικές χώρες”. Εδώ είναι που έγκειται και η πρώτη κατηγοριοποίηση, διότι σε ότι αφορά τους πρόσφυγες που επιδέχονται μια πιο ευνοϊκή μεταχείριση με όρους επιλεξιμότητας, το ίδιο δεν ισχύει για τους οικονομικούς μετανάστες, για τους οποίους ορίζεται κριτήριο αξιολόγησης ανά περίπτωση για το ποιοι μετανάστες κρίνονται απελάσιμοι ή μη απελάσιμοι.

Τα στατιστικά στοιχεία είναι σαφώς εκείνα τα οποία περιγράφουν μια γενική κατάσταση που αναπαράγεται, ωστόσο οι πολιτικοί παράγοντες που αφορούν την “διαχείριση” της προσφυγικής κρίσης  φαίνεται να αλλάζουν προς το αντιδραστικότερο τόσο από την πλευρά της Ε.Ε. αλλά και από την ίδια την Ελληνική Κυβέρνηση.
Αυτό το συμπέρασμα σχηματίζεται για δύο λόγους, πρώτον και σε ότι αφορά τη διεθνή συγκυρία και τις διαδικασίες αποτροπής και καταστολής που προκρίνονται, ο επικεφαλής της Frontex Φαμπρίτσε Λετζέρι ανακοίνωσε ότι, θεωρεί απαραίτητη την αυτόνομη δράση και παρέμβαση της υπηρεσίας του ακόμη κι αν αντιτίθεται ένα κράτος – μέλος. Τι μας λέει πολύ απλά ο επικεφαλής της Frontex , ότι για να μπορούν να φυλάσσονται και να μετακινούνται οι Ευρωπαίοι πολίτες εντός του χώρου Σένγκεν χρειάζεται “καλύτερη” φύλαξη των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ.

Υπό αυτό το πρίσμα συνεχίζει ο ίδιος και προεξοφλεί “ότι τα κράτη - μέλη μέχρι τα μέσα του 2016 θα συναινέσουν στην ενίσχυση των αρμοδιοτήτων της Frontex και την παρέμβασή της ακόμη και χωρίς προηγούμενο αίτημα του κράτους – μέλους.” Συνεχίζοντας στην ίδια συνέντευξη λέει ότι είναι εξαιρετικά σημαντικό για την υπηρεσία του να μπορεί να λειτουργεί αυτόνομα. Συγκεκριμένα λέει, “ότι εκείνο που μας ενδιαφέρει είναι να θεσπιστούν κυρίως νέα εργαλεία για την επιτήρηση του εναερίου χώρου. Μέχρι τώρα η Frontex ήταν αναγκασμένη να ζητά την στήριξη του κράτους – μέλους, όταν επρόκειτο για την επιτήρηση των συνόρων από αέρος. Όμως, από τον περασμένο Σεπτέμβριο έχουμε θέσει σε λειτουργία στη Βουλγαρία δικές μας κάμερες παρακολούθησης. Χάρη στις εικόνες και τις πληροφορίες που παίρνουμε από πρώτο χέρι, μπορούμε να κάνουμε τις δικές μας εκτιμήσεις. Αυτό αποδεικνύεται εξαιρετικά χρήσιμο κυρίως όταν ένα κράτος – μέλος μας ζητά βοήθεια και τα άλλα δεν προθυμοποιούνται να διαθέσουν επιπλέον πόρους”.

Το κερασάκι στην τούρτα έρχεται να προστεθεί από τις 28 Δεκέμβρη, όπου ξεκινά η επιχείρηση ταχείας επέμβασης της Frontex «Poseidon Rapid Intervention» , η οποία περιλαμβάνει περιπολίες με επιπλέον σκάφη της frontex στο Αιγαίο, τα οποία θα συνδράμουν στα ελληνικά μέσα επιτήρησης με 375 μεταφραστές και ειδικευμένο τεχνικό προσωπικό. Σύμφωνα με αξιωματούχους της frontex, “η συνδρομή είναι απαραίτητη, καθώς ο αριθμός των προσφύγων, που τώρα λόγω των καιρικών συνθηκών εμφανίζεται μειωμένος, από την άνοιξη θα κλιμακωθεί εκ νέου όσο το συριακό πρόβλημα παραμένει άλυτο.  Ενώ φυσικά, ένας άλλος παράγοντας που θα επηρεάσει την κατάσταση είναι εάν η πΓΔΜ συνεχίσει να μην δέχεται οικονομικούς μετανάστες. Σε αυτήν την περίπτωση η Ελλάδα θα πρέπει να απελαύνει πολύ πιο συστηματικά από ό,τι κάνει μέχρι τώρα, αιτούντες που δεν έχουν καμιά προοπτική να πάρουν άσυλο. Σε αυτό μπορούμε να βοηθήσουμε και εμείς σύμφωνα με το ευρωπαϊκό δίκαιο”.

Ενώ δεύτερον, όσον αφορά το ελληνικό περιβάλλον, φαίνεται ότι η δημόσια ατζέντα σε επίπεδο πολιτικών επιλογών αλλάζει, η “αλληλεγγύη στους πρόσφυγες”, η οποία φράση στοιχειοθετείτο πάνω στον επικοινωνιακό εμπαιγμό που έστησε η κυβέρνηση για τακτικούς λόγους, έρχεται να πάρει τη θέση της από το “ανεπιθύμητοι οι μετανάστες”. Πώς αλλιώς μπορείς να χαρακτηρίσεις την αστυνομική επιχείρηση στην Ειδομένη και την μεταφορά προσφύγων και μεταναστών/ριων στο Τάε Κβον Ντο. Την μεταφορά εξαθλιωμένων ανθρώπων από την μία άκρη της χώρας στην άλλη, διότι πολύ απλά δεν ήταν τυχεροί να θεωρηθούν επιθυμητοί βάσει ενός χαρτιού και να περάσουν τα σύνορα. Ως γνωστόν η εξαθλίωση είναι πάντα ο χειρότερος οιωνός για τον κοινωνικό αυτοματισμό, έτσι τα επεισόδια στο Tάε Κβον Ντο μεταξύ των μεταναστών είναι αποτέλεσμα του παρατεταμένου σπιράλ περιθωριοποίησης και βαρβαρότητας που δέχονται οι πρόσφυγες από το ελληνικό κράτος. Το οποίο βέβαια επεισόδιο δημιούργησε την αφορμή στο να γίνουν 123 συλλήψεις, Μαροκινών στην πλειονότητά τους, που θεωρήθηκαν υπεύθυνοι και οδηγήθηκαν ως κρατούμενοι υπό απέλαση στο στρατόπεδο συγκέντρωσης της Κορίνθου. [1]

Επιπλέον ύστερα από πρόσφατες πληροφορίες, ο αριθμός των κρατουμένων αυξάνεται στο στρατόπεδο της Κορίνθου και πριν μια εβδομάδα ξεπέρασε τους 170, στην πλειονότητα τους είναι πολίτες Μαροκινής ή Αλγερινής καταγωγής. Την επόμενη μέρα, ο αριθμός τους ξεπερνούσε τους 200, καθώς είχαν φτάσει και άλλοι από τα νησιά, ενώ δεν θα πρέπει να θεωρηθεί τυχαίο ότι όλοι αυτοί είχαν καταγωγή από τις χώρες του Μαγκρέμπ. Η στοχοποίηση μια συγκεκριμένες “φυλής” είναι πάγια τακτική των κατασταλτικών μηχανισμών ώστε να δημιουργείται ο νέος αποδιοπομπαίος τράγος.

Τα παραπάνω παραδείγματα συγκλίνουν σε κάποιους πολιτικούς άξονες αναφοράς που σαν αριστερά και αντιρατσιστικό κίνημα πρέπει να μας απασχολήσουν.  Συγκεκριμένα, στο πώς ορίζεται το διεθνές πολιτικό πλαίσιο γύρω από το προσφυγικό/μεταναστευτικό και το πώς δομείται μια νέα Ευρώπη Φρούριο, όπως και τι μας επιφυλάσσει η διαδικασία αναβαθμισμένης φύλαξης των συνόρων μαζί με τις υπεραρμοδιότητες της Frontex και η εγκαθίδρυση των hot-spots, καθώς και η νέα πολιτική ατζέντα της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ με επιλογές αποτροπής και στρατόπεδα συγκέντρωσης.

To διεθνές πολιτικό πλαίσιο και η Ευρώπη Φρούριο

Ως προς το διεθνές πολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εντάσσεται το προσφυγικό/μεταναστευτικό παρατηρούμε πως ο όρος “προσφυγική κρίση” φαίνεται να έχει εισβάλει για τα καλά τελευταία στο δημόσιο κυρίαρχο λόγο, είναι ένας ορισμός ωστόσο που τον έχει δώσει ο αντίπαλος ώστε να συγκαλύπτει την αδυναμία του να “διαχειριστεί” τις μεταναστευτικές ροές. Αυτά τα νέα μεταναστευτικά ρεύματα αντιμετωπίζονται με μια δαιδαλώδη αντίφαση, από τη μία η ΕΕ και τα Ευρωπαϊκή κράτη που υιοθετούν και εφαρμόζουν ρατσιστικές ευρωπαϊκές πολιτικές και από την άλλη το πλατύ κίνημα αλληλεγγύης και έμπρακτης στήριξης που στηρίζεται από τις ευρωπαϊκές κοινωνίες.
Παραμένει ωστόσο σίγουρο, ότι όσο συνεχίζεται και αναπαράγεται η εμπόλεμη κατάσταση στη Συρία και οι συνεπακόλουθες πολεμικές επεμβάσεις των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, με κύριες ευθύνες να γέρνουν την ΕΕ και το ΝΑΤΟ που ευθυγραμμίζονται τόσο με τις επεμβάσεις αυτές όσο και με την στήριξη αυταρχικών καθεστώτων στην Ανατολή, θα συνεχίζεται να υπάρχει ο ξεριζωμός εκατομμυρίων ανθρώπων που αναγκάζονται να ξεκινήσουν ένα ατελείωτο ταξίδι με σκοπό την αναζήτηση μιας καλύτερης τύχης. Αυτό που τελικά ορίζεται ως πρόβλημα δεν είναι τίποτα παραπάνω, από μια κατάσταση που ίδιοι οι κυρίαρχοι δημιούργησαν και δε μπορούν να αντιμετωπίσουν χωρίς μια εκ νέου αυταρχική αναδίπλωση.

Επιπλέον, έχει γίνει απολύτως ξεκάθαρο ότι ο κυρίαρχος προσανατολισμός της Ε.Ε. είναι να περιορίσει τη μεγάλη πλειοψηφία των προσφύγων σε στρατόπεδα συγκέντρωσης χωρών εκτός Ευρώπης, όπως η Τουρκία και η Ιορδανία, προφανώς κάτω από συνθήκες που δεν πληρούν στοιχειώδεις εγγυήσεις αξιοπρεπούς διαβίωσης και δημοκρατικής λειτουργίας. Η στρατηγική αυτή είναι σαφής, δίνουν οικονομικά κίνητρα στην Τουρκία, αφενός για να επαναπροωθεί πρόσφυγες στη Συρία και αφετέρου, να ελέγχει αποτελεσματικά τα σύνορα της. Με αυτόν τρόπο σχηματοποιείται μια νέα δομική σχέση της Ευρώπης όπως την ξέραμε, όπου στοιχεία συγκρότησης της είναι η αναβάθμιση της στρατιωτικοποίησης και η αυστηρότερη φύλαξη των συνόρων, όπως συμβαίνει στην Ελλάδα με την δράση μονάδων της Frontex, την δημιουργία και λειτουργία hot-spots για την καταγραφή και τον διαχωρισμό, την κράτηση και την επαναπροώθηση προσφύγων και τέλος τη συστηματική καλλιέργεια μιας ψευδεπίγραφης εσωτερικής αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών της Σένγκεν. Αυτή η αλληλεγγύη δεν είναι τίποτα παραπάνω, από την βασική “υποχρέωση” της κάθε κυβέρνησης να παίζει τον ρόλο που της ανατίθεται από την ΕΕ και όλες μαζί να συνεργάζονται ώστε να δομείται μια Ευρώπη που συγκροτείται ως φρούριο προς τα έξω για τον εχθρό-ξένο και φρούριο για τους “από μέσα” με πολιτικές επιλογές κρατών έκτακτης ανάγκης που απαιτούν πειθάρχηση και λιγότερη δημοκρατία.

Αυτός ο νέος διττός ρόλος είναι ένα κομμάτι συζήτησης που οφείλουμε να μας απασχολήσει, διότι σκιαγραφείται μια νέα πραγματικότητα που είναι πολύ πιο σύνθετη από ότι την ξέραμε, είναι αυτή που συνθετονται περισσότερες και διαφορετικές τεχνικές εξουσίας, γύρω από συγκεκριμένα αντικείμενα διαχείρισης όπως το προσφυγικό, στο οποίο έχουμε γνωρίσει τεχνικές, όπως η επιτήρηση και οι διάφορες μορφές ελέγχου, η περίφραξη χώρων, η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ κρατικών υπηρεσιών, ο ορισμός ποσοστόσεων σε σχέση με το πόσους πρόσφυγες-μετανάστες/ριες μπορεί να δεχτεί το κάθε κράτος μέλος της ΕΕ, η στοχοποίηση νέων επικίνδυνων ομαδοποίησεων κλπ. Οι διάκριση αυτών των πτυχών διαχείρησης από την εξουσία γίνεται ώστε να αντιληφθούμε ότι ο αντίπαλος δεν χρειάζεται πάντα να χρησιμοποιεί αρνητικούς όρους για να επιβάλει τις πολιτικές του, όπως η βία και η καταστολή, αλλά αυτό που τον νοιάζει πλέον είναι να χρησιμοποιήσει πιο θετικούς όρους ώστε το σχέδιο να αποκτάει κοινωνική συναίνεση. Πώς αλλιώς μπορεί να χαραχτηριστεί η ευρεία συναίνεση στο κράτος έκτακτης ανάγκης του Ολάντ στη Γαλλία, πώς είναι δυνατόν να κυοφορείται η αντίληψη ότι η ανέγερση και η διατήρηση των φραχτών είναι για την ασφάλεια μας και όχι για τον εγκλεισμό μας, πώς δικαιολογούμε  το ότι δεν έγινε τόση φασαρία που εμείς σαν αριστεροί/ες εκτιμούσαμε ότι θα έπρεπε να έχει γίνει με την επιχείρηση εκκαθάριση της Ειδομένης. [2]

Όλα τα παραπάνω συμπυκνώνουν, ότι ο θετικός όρος για τον αντίπαλο που θα χρησιμοποιηθεί πολύ τα επόμενα χρόνια και για όσο τα προσφυγικά ρεύματα εντείνονται, είναι η  “ασφάλεια”.  Ο όρος της ασφάλειας είναι εκείνος που αποτελεί τον συνδετικό ιστό που ενώνει, τα έκτακτα μέτρα που μονιμοποιούνται στη Γαλλία, μέχρι την απειλή να βγει η Ελλάδα από τη συνθήκη Σένγκεν, ως την πρόσφατη αστυνομική επιχείρηση στην Ειδομένη.
Η ειδοποιός διαφορά σε σχέση με έναν θετικό όρο όπως είναι “ασφάλεια”, είναι η πολιτική που τον συνοδεύει,  δηλαδή το πως την εννοούν και την εφαρμόζουν οι μεγάλες καπιταλιστικές μητροπόλεις. Διότι η “ασφάλεια” δεν αφορά τη προστασία της ζωής γενικώς, αλλά τη ζωή εναρμονισμένη στις κυρίαρχες κοινωνικές κανονικότητες του καπιταλισμού.  Για παράδειγμα αυτό που συμβαίνει στη Γαλλία, όπου αρχίζουν και συσσωρεύονται υπερεξουσίες στη γαλλική αστυνομία δεν είναι μια διαδικασία που διασφαλίζει ότι δεν θα έχουμε άλλα Μπατακλάν, αλλά μια άλλη, η οποία αφενός αποκαταστά το χαμένο αίσθημα ασφάλειας, αφετέρου δημιουργεί το νέο ιδεολόγημα, το οποίο έχει σαφώς και πολιτικές προεκτάσεις. Κι` αυτό διότι όταν ο Ολάντ μιλάει στις 13 Νοεμβρίου και λέει ότι “δεν φταίνε οι πρόσφυγες και οι μουσουλμάνοι”, στην πράξη όμως παίρνει αντιπροσφυγικά μέτρα, προσπαθεί να οικειοποιηθεί την έννοια της ασφάλειας πολιτικά, ώστε να μην καρπωθεί το πολιτικό κέρδος η Ακροδεξιά. Επίσης το θέμα της “ασφάλειας” έχει και οικονομικές προεκτάσεις, διότι αν για παράδειγμα ένα κράτος δεν μπορεί να εγγυηθεί την ευταξία του καπιταλισμού, υπάρχει πρόβλημα στην ελεύθερη και ασφαλή κίνηση κεφαλαίων και εμπορευμάτων. Αυτό είναι το ουσιαστικό, υπέρτατο και αδιαπραγμάτευτο ζήτημα για οποιαδήποτε κυβέρνηση στον καπιταλισμό. [3]

Με βάση τα παραπάνω αν καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι μιλάμε για μια νέα τεχνική εξουσίας η οποία παγιώνει εύηχα την φράση “Ευρώπη φρούριο προς τα έξω και φυλακή προς τα μέσα”, τούτη η νέα φάση , στρέφεται συνολικά ενάντια στα πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα και περιστέλλει τις δημοκρατικές ελευθερίες, διότι από τη μια λειτουργεί αποτρεπτικά για τους πρόσφυγες και τους/τις μετανάστες/τριες , από την άλλη επηρεάζει και τους ίδιους τους Ευρωπαίους πολίτες, διότι δημιουργείται ένα ασφυκτικό πλαίσιο που τους εγκλωβίζει. Ακόμη, αυτές οι διεργασίες στέκονται ικανές να σιγοντάρουν την ανάδυση της ακροδεξιάς και της φασιστικής απειλής στην Ευρώπη όπου παραμένει ένας υπαρκτός και ενεργός κίνδυνος.

Οι νέες υπεραρμοδιότητες της frontex και η εγκαθίδρυση των hot-spots

Μια ξεχωριστή ενότητα επεξεργασίας και ενασχόλησης σίγουρα αποτελεί η αναβάθμιση των αρμοδιοτήτων της frontex και η υποχρεωτική λειτουργία των hot-spots στις πύλες εισόδου προσφύγων, δηλαδή στην Ελλάδα και στην Ιταλία. Που είναι βέβαιο πως αντι να λειτουργήσουν ως “φάρμακο” στο προσφυγικό ζήτημα θα το οξύνουν στο έπακρο προς τα αντίθετα αποτελέσματα. Στα hot-spots λοιπόν, γίνεται η πρώτη και κρίσιμη διαλογή των λεγόμενων “επιλέξιμων” για μετεγκατάσταση στις χώρες της Ε.Ε., η οποία διαλογή ορίζεται σαφώς με κοινωνικά και ταξικά κριτήρια, καθώς σημειώνεται ήδη ότι πολλά κράτη μέλη της ΕΕ και όχι μόνο, συνδεόυν την αποδοχή των προσφύγων με προϋποθέσεις επαγγελματικών δεξιοτήτων, μορφωτικού επιπέδου, ακόμη και θρησκεύματος.

Η καταγραφή και “διαλογή” η οποία διεξάγεται στα hot-spots λειτουργεί ως ένας μηχανισμός αποκλεισμού και εξαίρεσης, κι` αυτό διότι βασίζεται κυρίως σε νομικά έωλα και ρατσιστικά κριτήρια, όπως τα παραπάνω. Η κρίσιμη επιπλέον πτυχή αυτής της διαδικασίας είναι η επίκληση γύρω από την ανάγκη διαχωρισμού των “προσφύγων” και των “οικονομικών μεταναστών”, η οποία βασίζεται σε ένα κυρίαρχο στοιχείο, στην υποκρίσια. Η υποκρισία των κυριάρχων πολιτικά και οικονομικά κύκλων της ΕΕ, είναι εκείνη η οποία θέτει τα hot-spots ως μηχανισμό δυνατότητας ώστε να επιλέγουν τους πλέον εκμεταλλεύσιμους εργαζόμενους-ες και ταυτόχρονα αποκλείουν από κάθε δικαίωμα, εργασιακό και κοινωνικό το μεγαλύτερο τμήμα της μεταναστευτικής εργασίας. Έτσι οι αποκλεισμένοι οικονομικοί και πολιτικοί πρόσφυγες μετατρέπονται σε μια κατηγορία από-νομιμοποιημένων εργαζομένων, ενός νέου φθηνού εργατικού δυναμικού που δεν θα έχει “χαρτιά”, που θα παραμένει ευάλωτο σε οποιαδήποτε μορφή εκμετάλλευσης, κυρίως όμως εκείνης της εργοδοτικής ασυδοσίας και των εκβιασμών που θα δεχτούν λόγω της “αδύναμης” και απροστάτευτης κοινωνικής θέσης που τοποθετούνται.

Η δημιουργία των hot-spots με βάση την παραπάνω περιγραφή συνηγορεί, στο ότι όχι μόνο δεν θα μειώθούν οι αριθμοί των πνιγμών στη Μεσόγειο και στο Αιγαίο, αλλά θαπολλαπλασιάστούν, δεδομένου ότι θα υπάρχουν εκείνοι/ες μετανάστες/ριες που δεν θα αισθάνονται επαρκώς “επιλέξιμοι”, άρα θα επιχειρούν όλο και πιο επικίνδυνα ταξίδια προς την Ευρώπη. Γιατί κανένα μέτρο αποτροπής ή καταστολής δεν μπορεί να ανακόψει την προσπάθεια των απελπισμένων-κολασμένων αυτής της γής να “ξεφύγουν” από την ανείπωτη φρίκη των πολέμων και των συνεπειών τους. [4]

Η πολιτική της Ευρώπης-Φρούριο έχει την υπογραφή της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ

Φτάνοντας τώρα στον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό, αξίζει να σημειώσουμε ότι η προσέγγιση του ζητήματος των προσφύγων από την πλευρά των κυβερνήσεων, αφορούσε την ιδεολογική εγκαθίδρυση του δόγματος της ασφάλειας, που είχε εμφανιστεί ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ΄90 και κυριαρχούσε στο δημόσιο επίπεδο, εκείνου που εκφραζόταν από τον πύρινο ακραίο ρατσιστικό λόγο και έλεγε ότι ο πρόσφυγας ή ο μετανάστης είναι η αναδυόμενη απειλή για την εθνική συνοχή και ο εν δυνάμει εγκληματίας. Αυτή η ρητορική, αυξήθηκε πολύ περισσότερο, μέσα στις συνθήκες εξέλιξης της καπιταλιστικής κρίσης, διατηρώντας μεν το παραπάνω στοιχείο ως συγκροτητικό μιας αφήγησης, που βρήκε την ολοκλήρωση της δε, σαν διατύπωση μιας υπόσχεσης, ότι το κράτος είναι ο μόνος εγγυητής της κοινωνικής συνοχής, της ασφάλειας και της ζωής στον καπιταλισμό. Αυτό που ουσιαστικά συνέβη τα τελευταία χρόνια διαδοχικά από τις κυβερνήσεις, ήταν να δοθεί υλική υπόσταση σε αυτήν την ριζοσπαστικοποίηση του κρατικού μηχανισμού. Αυτή η διαδικασία ριζοσπαστικοποίησης βαφτίστηκε δυνητικά σε πολλές μορφές, από τις επιχειρήσεις “σκούπας” μέχρι τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, πέρασε από την επιδεικτική άρνηση αναγνώρισης του δικαιώματος στην ιθαγένεια σε μετανάστες/ριες δεύτερης γενιάς και κατέληξε στην κατασκευή του φράχτη στον Έβρο.

Ωστόσο η πρώτη κυβερνητική περίοδος του ΣΥΡΙΖΑ φάνηκε να αλλάζει την ατζέντα, όταν από το κλείσιμο των στρατοπέδων συγκέντρωσης, σχηματίστηκε η κοινωνική πεποίθηση ότι πράγματι υπάρχει μια κυβέρνηση που ύστερα από τις πιέσεις και τους αγώνες του αντιρατσιστικού κινήματος είναι πρόθυμη να αλλάξει κατεύθυνση όσον αφορά τη διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος, δίνοντας πια βάρος στην κοινωνική ένταξη και αποδοχή και όχι στις πολιτικές καταστολής.  

Ωστόσο τα πράγματα άλλαξαν και η υπογραφή του νεοφιλελεύθερου προγράμματος από τον ΣΥΡΙΖΑ  επισφραγίστηκε από τουλάχιστον δύο πολύ σημαντικές παραινέσεις, την πειθάρχηση στις επιλογές της Ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας και τον μετασχηματισμό του ΣΥΡΙΖΑ σε κόμμα του κράτους.

1)Η πρώτη που είναι και το σημείο καμπής αυτών των επιλογών, ήταν και είναι η πλήρη προσχώρηση του ΣΥΡΙΖΑ στο μονόδρομο Τ.Ι.Ν.Α., το οποίο έμελλε να αντικαταστήσει την πολιτική της κοινωνικής ένταξης και αποδοχής των προσφύγων, με το να αναγνωρίσει η κυβέρνηση αρνητικά και γρήγορα, ότι ο μόνος ρεαλιστικός δρόμος για να κρατήσει μακριά  τους πρόσφυγες και τις μετανάστες/ριες από τα ευρωπαϊκά σύνορα, είναι και ο μόνος αποτελεσματικός.

Με άλλα λόγια, φάνηκε πολύ τρανταχτά ότι η ευρωπαϊκή γραφειοκρατία τόσο στο οικονομικό όσο και στο πολιτικό επίπεδο είναι ικανή να επιβάλει τους τρόπους για μια κοινή, αντι-προσφυγική και αντι-μεταναστευτική γραμμή. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν επιμέρους διαφοροποιήσεις μεταξύ των κρατών-μελών στο προσφυγικό, υπάρχει όμως μία κοινή μέθοδος, που κινείται με μια ευελιξία, αλλά επιβάλλεται ταυτόχρονα σε αδρές γραμμές μέσω της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση συνολικά και κινείται σε τουλάχιστον δύο επίπεδα. Στη μετατόπιση του κέντρου βάρους υποδοχής των ροών προς τις χώρες εκτός Ε.Ε. και στην κοινή μέθοδο συνεργασίας στη βάση της ασφάλειας, άρα στην πρόκριση και την εκτέλεση πολιτικών αποτροπής.

2)Ενώ η δεύτερη σημειώνεται όσον αφορά το κόμμα ΣΥΡΙΖΑ, όπου η μετατόπιση του προς το πολιτικό κέντρο και ο μετασχηματισμός του σε κόμμα του κράτους, μπορεί σε πρώτο επίπεδο να μην συνοδεύτηκε στο προσφυγικό από την υιοθέτηση της ακροδεξιάς ρητορικής που συστηματικά καλλιεργούσαν οι προηγούμενες κυβερνήσεις και παρήγαγαν την αντί-μεταναστευτική ατζέντα. Αυτή του όμως και μόνο η αποδοχή να παίξει τον ρόλο του διαχειριστή, εγγυητή και συνεχιστή του κράτους που διατηρούσε στο ακέραιο σκόρπια στοιχεία ενός καθεστώτος έκτακτης ανάγκης, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι κάθε άλλο παρά αισιόδοξοι/ες μπορούμε να είμαστε όσον αφορά μια πιθανή εκδοχή μίας πιο “ανθρωπιστικής” αντιμετώπισης αυτού του σύνθετου ζητήματος.

Κι` αυτό διότι μόνο ένας αφελής θα μπορούσε να ισχυριστεί σήμερα πως υπάρχει η δυνατότητα να προκύψει μια πιο ανθρωπιστική διαχείριση του προσφυγικού με την εφαρμογή αυτών των πολιτικών, όπως η βίαιη εκκένωση της Ειδομένης, διώχνοντας και τους φωτορεπόρτερ ώστε να μην τραβηχτούν τα πλάνα της επιχείρησης. Αυτή η ενέργεια σηματοδοτεί ένα σχέδιο, “ότι θα υπάρχουν κλειστά σύνορα για ανθρώπους αλλά ανοιχτά σύνορα για την διακίνηση του ελεύθερου εμπορίου”, στο σύνθημα που κάποτε έθετε ο ΣΥΡΙΖΑ “οι άνθρωποι πάνω από τα κέρδη”, σήμερα μας απαντάει σαφέστατα τι από τα δύο ιεραρχεί υψηλότερα.  Ακόμη, αξιοσημείωτο να παρατηρήσουμε είναι, ότι όσον αφορά την επέμβαση στην Ειδομένη, χαιρετίστηκε από κυβερνητικά στελέχη αλλά και την αντιπολίτευση και μάλιστα συνοδεύτηκε από επικροτήσεις του τύπου “επιτέλους επιστροφή στην ομαλότητα”. Τουτέστιν, είναι προφανές ότι η επιχείρηση εκκένωσης πραγματοποιήθηκε αξιοποιώντας την εμπειρία των προηγούμενων κυβερνήσεων, όπου τις επιχειρήσεις “σκούπα” οι προκάτοχοι της σημερινής κυβέρνησης έχουν κάνει αρκετές φορές κυρίως όσον αφορά τους πρόσφυγες στο κέντρο της Αθήνας.

Με άλλα λόγια και σκιαγραφώντας την γενικότερη διάσταση των πλέον σχεδιασμένων επιλογών της κυβέρνησης, παρατηρούμε ότι την ίδια ώρα που τοποθετείται το περιτύλιγμα της ρητορικής αλληλεγγύης και συμπόνιας προς τους πρόσφυγες (το οποίο λειτουργεί και ως αριστερό άλλοθι), η πραγματικότητα είναι τέτοια και είναι τόσο αμείλικτη που δεν θα έπρεπε να υπάρχει ούτε μια αράδα υποκριτικής συμπόνιας όταν στις ακτές του Αιγαίου συνεχίζουν καθημερινά να ξεβράζονται πτώματα, ιδίως μικρών παιδιών.  

Η πραγματικότητα είναι, ότι δημιουργούνται hot-spots στην Ελλάδα, παρ` όλο που παρουσιάζονται ως μονάδες καταγραφής και επιλογής, άρα με θετικούς όρους, η πραγματικότητα είναι ότι θα λειτουργήσουν ως κέντρα μαζικών απελάσεων για τους μη επαρκώς επιλέξιμους. Η πραγματικότητα είναι ότι εφαρμόζεται ένα πρόγραμμα εξουθενωτικής λιτότητας που εξοντώνει τα λαϊκά στρώματα, παρ` όλο που παρουσιάζεται ως μέσο για την ανάκαμψη της οικονομίας, η πραγματικότητα είναι ότι εξοντωτική εξίσωση προς τα κάτω όλων των μισθωτών και των συνταξιούχων οδηγεί στη φτωχοποίηση της κοινωνικής πλειοψηφίας, παρ` όλο που παρουσιάζεται ως “κοινωνική δικαιοσύνη”. Συμπερασματολογικά αυτή είναι η επικοινωνιακή πλέον εφαρμοζόμενη τακτική της κυβέρνησης, που όσον αφορά το προσφυγικό εξειδικεύεται με το να κρύβονται πίσω από τα αέναα λόγια συμπάθειας προς τους πρόσφυγες και τους μετανάστες, οι πιο βάρβαρες πολιτικές στήριξης της Ευρώπης-Φρούριο.
Με βάση αυτόν τον αρνητικό συσχετισμό που δημιουργείται και την ελάχιστη δυναμική που έχει επιδείξει το τελευταίο διάστημα το αντιρατσιστικό ανταγωνιστικό κίνημα, γίνεται απολύτως αντιληπτή η επιστροφή της ελληνικής κυβέρνησης στην "κανονικότητα" γύρω από το προσφυγικό. Ας πάρουμε τα σημάδια χρονικά μέσα από τα οποία οδηγούμαστε στον ισχυρισμό επιστροφής σε αυτή την κανονικότητα.

Ο Τσίπρας δηλώνει προς στους "ανίδεους" αντιρατσιστές για το φράχτη στον Έβρο ότι “η ιδέα του να πέσει ο φράχτης μονομερώς και να έρχονται οι πρόσφυγες από τον Έβρο φαίνεται καλή ιδέα για κάποιους που δεν έχουν ιδέα, δεν έχουν γνώση του γεγονότος ότι από την άλλη πλευρά του Έβρου, μέχρι να φτάσουν δηλαδή στον Έβρο αυτοί οι άνθρωποι, υπάρχουν νάρκες”. Για εμάς αυτή η διατύπωση σημαίνει ότι ο επίσημος εκφραστής της κυβέρνησης υπερασπίζεται και ταυτόχρονα εκτρέπει με τα λεγόμενά του την προσφυγική διαδρομή προς το θανατηφόρο -όπως έχει αποδειχθεί- πέρασμα των προσφύγων από το ανατολικό Αιγαίο.  Ενώ επιπλέον, η πρόσφατη έμφαση του Γιάννη Μουζάλα γύρω από το πρόβλημα που αφορά τα κυκλώματα των διακινητών, είναι μια καθαρή επιλογή που αφήνει σε δεύτερη μοίρα τους διακινούμενους και θέτει το προσφυγικό ξανά με όρους ασφάλειας, προϊδεάζοντας ότι έρχεται ξανά ο “άλλος δρόμος”.

Με τα παραπάνω ενδεικτικά σημεία, πράγματι αποδεικνύεται περίτρανα ότι έχουμε να κάνουμε με μια ταχύτατη δεξιά προσαρμογή της κυβέρνησης, ωστόσο όμως δεν θα πρέπει να παραγνωρίσουμε ότι το προσφυγικό είναι κάτι πολύ παραπάνω από ένα σημείο “στιγμής”, είναι το νήμα που συνδέει τις βασικές παραμέτρους της διεθνής πολιτικής συγκυρίας. Όπως για παράδειγμα, ότι ήδη διαφαίνονται πολιτικοί ανταγωνισμοί στο εσωτερικό της Ε.Ε., ότι υιοθετείται από τους Γάλλους σοσιαλιστές η ατζέντα της Λεπέν,  ότι σημειώνεται η αποκαλυπτική άνοδος της Ακροδεξιάς στην Ευρώπη, ότι συνεχίζεται ο εμφύλιος στη Συρία και η κατάσταση εμπόλεμων συρράξεων στη Μ. Ανατολή, το ότι μια κατ` όνομα αριστερή κυβέρνηση στην Ελλάδα ξανά ανοίγει στρατόπεδα τύπου Αμυγδαλέζας, μέχρι τη διαχείριση της οικονομικής κρίσης, όπως αυτή εκφράζεται από τις καπιταλιστικές δυνάμεις βάση της ανάταξης της κερδοφορίας του κεφαλαίου, το προσφυγικό τίθεται ως το επίκεντρο των πολιτικών και οικονομικών εξελίξεων.

Οραματιζόμαστε το αύριο, διεκδικούμε από σήμερα

Η διεθνή συγκυρία είναι τέτοια που ανοίγει ένας νέος κύκλος πολιτικών ερωτημάτων, θα πρέπει να σκεφτούμε δηλαδή πέρα από την παραδοσιακή μορφή αλληλεγγύης στους πρόσφυγες που ήδη κάνουμε και πέρα από μια σειρά από πάγιες αιχμές και διεκδικήσεις που θέτουμε ως υποκείμενα εντός του πολύμορφου αντιρατσιστικού κινήματος. Κι` αυτό διότι ο νέος κύκλος είναι αντιφατικός και συμπυκνώνει συγκρούσεις τέτοιες όπου κάθε πλευρά πασχίζει να εδραιώσει τα δικά της νοήματα, τις δικές της αρχές σε μια τόσο σύνθετη καθημερινότητα. Αυτή η σύγκρουση παράγει μια αλληλεπίδραση και αφήνει τα αποτυπώματα της στις σύγχρονες κοινωνίες, συγκεκριμένα η εξαθλίωση στο πρόσωπο του πρόσφυγα και του/της μετανάστη/μετανάστριας θα χτίσει νέες κοινωνικές σχέσεις, είτε δηλαδή θα δημιουργηθούν θεσμίσεις ισότητας και γέφυρες αλληλεγγύης, είτε θα ποινικοποιηθεί το πρόσωπου του “ξένου”, ως αόρατος ή ακόμη χειρότερα ως εχθρός.

Έχοντας επιλέξει σε πια πλευρά βρισκόμαστε, θα πρέπει να σκιαγραφήσουμε την επόμενη μέρα για εμάς, θα πρέπει δηλαδή να περιφρουρήσουμε τις σημαντικές και εμβληματικές παρακαταθήκες και νίκες που σημειώσαμε εντός του αντιρατσιστικού κινήματος τα προηγούμενα χρόνια, να απολογίσουμε τα θετικά, να απαλλαγούμε και να μην επαναλάβουμε τα σφάλματα του παρελθόντος. Η ανάγκη να προχωρήσουμε μας δίνει τη δυνατότητα να φανταστούμε μια νέα μεθοδολογία σε με σειρά από προκείμενες, τόσο όσον αφορά τις ανάγκες του σήμερα, αλλά και πιο στρατηγικά και οραματικά, γύρω από την ανάγκη συγκρότησης του δικού μας αντιπαραδείγματος σε μια εποχή που καταρρέουν τα παραδοσιακά εργαλεία, αλλάζουν τα νοήματα των κοινωνιών, αλλά και ακόμη περισσότερο επειδή κατοικούμε σε μια χώρα που έχει μετατραπεί σε ένα χώρο “ασφάλειας” του Ευρωπαϊκού οικοδομήματος.

Καλούμαστε να αναμετρηθούμε με στρατηγικά ερωτήματα, όπως είναι :

α) Η διαδικασία περαιτέρω πολιτικοποίησης του προσφυγικού και μεταναστευτικού ζητήματος, μέσα στην οποία θα αναπτύξουμε και άλλες ευφάνταστες μορφές κινηματικής αλληλεγγύης, δίνοντας τον τόνο της πολιτικής μας πρότασης που πιέζει και διεκδικεί με ριζοσπαστικό πρόσημο, από το κράτος, την κυβέρνηση και την Ε.Ε..

β) Να μιλάμε αντι-ιμπεριαλιστικά, να προτάσσουμε εμείς το αντιπολεμικό πρόταγμα, αυτό κρίνεται ακόμη πιο αναγκαίο σήμερα τη στιγμή που η ΕΕ συμμετέχει αναβαθμισμένα στις πολεμικές εμπλοκές στο Συριακό ζήτημα, αξιοποιώντας το πρόσχημα των τρομοκρατικών επιθέσεων στο Παρίσι. Ωστόσο αυτή η προταγματική ανάγκη δεν θα πρέπει να αποτελέσει μια κάθετη και καθολική απόφαση “που την τρέχουμε”, διότι ενδέχεται να αγνοήσουμε ότι είναι τέτοια η συνολική διάσταση του ζητήματος, που θα πρέπει να αναγκαστούμε να μιλήσουμε και για τη σχετική αυτονομία του ISIS, ενώ δύναται να απαξιωθεί και η ίδια η δυναμική της κοινωνικής κίνησης, σε επίπεδο ταξικής πάλης και κοινωνικών σχέσεων.

γ)Ταυτόχρονα, θα πρέπει να εμβαθύνουμε την οργάνωση της αλληλεγγύης μας σε διεθνιστικό επίπεδο, να στηρίξουμε όσους και όσες αγωνίζονται στο Συριακό έδαφος αντιλαμβανόμενοι/ες την περιστολή των πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων και των δημοκρατικών ελευθεριών, αυτή η αντίληψη να είναι εκείνη που θα μας οδηγήσει σε ένα δυναμικό κίνημα πολιτικής διεκδίκησης που θα θέτει συνολικότερα τα επίδικα της ελευθερίας και της δημοκρατίας.

δ)Επίσης, ενστερνίζομαι πλήρως τον συλλογισμό εκείνο που λέει πως η ίδια η κίνηση των προσφύγων, που αψηφά τους κινδύνους και ψάχνει για ζωή, αποτελεί έναν από τους ποιο καθοριστικούς παράγοντες αμφισβήτησης της υπάρχουσας αντι-μεταναστευτικής πολιτικής. Να ξανά μιλήσουμε και να απελευθερώσουμε την αυτοδιάθεση του κοινωνικού υποκείμενου όπως αυτό εκφράζεται μέσα από τα πρόσωπα των προσφύγων και των μεταναστών/ριων, ως το κοινωνικό σώμα εκείνο που εισβάλλει στον δημόσιο λόγο, αλλάζει την καπιταλιστική καθημερινότητα, αποδεικνύει την βαρβαρότητα και αλλάζει τον τρόπο σκέψης της ανθρωπότητας. [5]

Μέχρι να γίνουν τα παραπάνω, τα οποία ανάγονται σε θεωρητικού τύπου προσεγγίσεις, οφείλουμε να σκεφτούμε μία ουσιαστική πολιτική αλληλεγγύης στους μετανάστες/ριες και τους πρόσφυγες που θα συγκρουστεί με τη βασική κατεύθυνση της Ε.Ε. Όπως είναι για παράδειγμα η δημιουργία ειδικών προσφυγικών ζωνών (στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Τουρκία και αλλού) εκτός των ευρωπαϊκών συνόρων.

Οφείλουμε να αρνηθούμε την αποδοχή των hot-spots στην Ελλάδα και να αντιδράσουμε κινηματικά αμφισβητώντας τον ρόλος τους. Αυτή η άρνηση συνδέεται με το ευρύτερο πεδίο της καταστολής έναντι των μεταναστών/ριων και παράγει αιτήματα, όπως η άρνηση συναίνεσης στην άσκηση βίας σε πλοιάρια που μεταφέρουν πρόσφυγες και μετανάστες και ο δραματικός περιορισμός της λειτουργίας της Frontex.

Επιπλέον, είναι κρίσιμο να μην μένουμε άλλο παρατηρητές/ριες του δράματος της προσφυγιάς, να μην συναινέσουμε ούτε λεπτό παραπάνω με τις πολιτικές της Ευρώπης-Φρούριο και την Ελλάδα στο ρόλο του συνοριοφύλακα. Πρώτο μέλημα μας είναι να πέσει ο φράχτης της ντροπής στον Έβρο ο οποίος οφείλεται για τους πνιγμούς στο Αιγαίο.

Να μιλήσουμε για καθιέρωση ασφαλών λωρίδων διέλευσης για τους αιτούντες άσυλο, ενώ παράλληλα να αρθρώσουμε σταθερά την απαίτηση μας για κατάργηση των Κανονισμών του Δουβλίνου και καταμερισμό των προσφύγων στο σύνολο των ευρωπαϊκών χωρών.

Επειδή η κοινωνική στοχοποίηση καραδοκεί και επειδή έχουμε βιώσει στο παρελθόν από προηγούμενες κυβερνήσεις τους ρατσιστικούς χαρακτηρισμούς έναντι των μεταναστών/ριων, θα πρέπει να αποτρέψουμε να μετατραπούν οι οικονομικοί και πολιτικοί πρόσφυγες σε αποδιοπομπαίους τράγους και να παρουσιαστούν ως απειλή για την ασφάλεια της Ευρώπης.

Ενώ τέλος, είναι κρίσιμο να απαιτήσουμε την δημιουργία ανοιχτών κέντρων πρώτης υποδοχής και φιλοξενίας και να ενθαρρύνουμε υλικά τις υπάρχουσες μορφές φιλοξενίας όπως αυτές καταγράφονται από το πολύμορφο κίνημα αλληλεγγύης με διάφορες μορφές καταλήψεων, που δίνουν περιεχόμενο στο φαντασιακό μας για την πραγματική αυτοοργάνωση του δικού μας κόσμου.

Υπό αυτό το πρίσμα, οφείλουμε να προσπαθήσουμε να συνδέσουμε το κομμάτι των δράσεων του σήμερα με τα χειραφετητικά προτάγματα του αύριο, μέσα από ενωτικές ανοικτές διεργασίες στην κοινωνία, με σοβαρή απεύθυνση  στην νεολαία που θα δώσουν τον τόνο της φρεσκάδας, της ευρηματικότητας και της δημιουργίας. Έτσι ώστε να μπορέσουμε να μιλήσουμε για το νέο κοινωνικό μπλοκ, που θα συγκρουστεί με τις υπάρχουσες νόρμες της καθημερινότητας γιατί θα έχει οικοδομήσει νέες σχέσεις με τους πρόσφυγες και τους μετανάστες/ριες.

ΕΜΕΙΣ λοιπόν, οι από τα κάτω, οι αποκλεισμένοι/ες, θα ξεκινήσουμε το κοινό ταξίδι που θα σαρώσει στο πέρασμα του, θα ρίξει τους φράχτες, θα ανοίξει τα ασφαλή περάσματα εκείνα που θα επιτρέπουν στους πρόσφυγες και τους μετανάστες/τριες να κινούνται τουλάχιστον πιο ανθρώπινα. Μπορεί να μην είμαστε “παράνομοι/ες” ή “παράτυποι/ες” πολίτες μιας χώρας, αλλά είμαστε και εμείς αόρατοι χωρίς εργασιακά και άλλα δικαιώματα. ΕΜΕΙΣ λοιπόν, σε πείσμα του συντηρητισμού θα μιλήσουμε για μια νέα διαδικασία νομιμοποίησης των μεταναστών/ριων. ΕΜΕΙΣ θα είμαστε η αυριανή ύπαρξη ακόμη και αν κάποιοι επιθυμούν ξανά σήμερα “να μας κάνουν το βιό αβίωτο”. Αυτός είναι ο δρόμος για τις σύγχρονες Βηθλεέμ και σε αυτόν τον δρόμο μπορούμε και θα γίνουμε οι "μάγοι με τα δώρα" της αλληλεγγύης, της αντίστασης και της κοινωνικής χειραφέτησης. 

[1] Επιστροφή των απελάσεων, Εφημερίδα των Συντακτών | 14.12.2015 | https://www.efsyn.gr/arthro/epistrofi-ton-apelaseon
[2] Ειδομένη: Αιφνιδιαστική επιχείρηση την... «κατάλληλη μέρα», Εφημερίδα των Συντακτών |10.12.2015 | http://www.efsyn.gr/arthro/ekkenonetai-o-kataylismos-metanaston-stin-eidomeni
[3] Το προσφυγικό ως ζήτημα ασφάλειας. Δηλαδή; Δημοσθένης Παπαδάτος-Αναγνωστόπουλος | 14.12.2015 | https://rproject.gr/article/prosfygiko-os-zitima-asfaleias-diladi
[4] Το «αριστερό» μακιγιάζ της Ευρώπης – Φρούριο, της Μάνιας Μπαρσέφσκι |18.10.2015 | http://rednotebook.gr/2015/10/to-aristero-makigiaz-tis-evropis-frourio-tis-manias-barsefski/
[5] ΤΟ «ΕΜΕΙΣ» ΤΗΣ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΟ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΞΑΙΡΕΣΗΣ | 18 Δεκεμβρίου 2015 | http://k-lab.zone/to-emis-tis-chirafetisis-antimetopo-me-tin-katastasi-exeresis/#.Vng0VzLXbBw.facebook