Απόψεις

Η μετα-αλήθεια και ο Σύριζα και γιατί χαμογελάει ο Γκέμπελς

22/12/2018

Ηλίας Ιωακείμογλου

Το παιχνίδι της µετωνυµίας

Aυτό που παλιότερα γνωρίζαµε µε το όνοµα του «γκεµπελισµού», σήµερα έχει µετονοµαστεί σε Μετα-Αλήθεια· λες και η αναφορά στο ναζισµό, στις πιο σκληρές πτυχές της ιστορίας θα πληγώσει ή θα θίξει κάποιον, και ένας πολιτισµένος άνθρωπος θα έπρεπε αυτό να το αποφεύγει. Αυτή η µετωνυµία, της µετα-αλήθειας αντί του γκεµπελισµού, δεν είναι µια µεµονωµένη περίπτωση· µια ολόκληρη σειρά από έννοιες που παραδοσιακά χρησιµοποιούσαµε στην Αριστερά, έχουν τώρα καινούργιο όνοµα. Για παράδειγµα, έγινε τώρα συνηθισµένο να µιλάνε για τις «ελίτ» αντί να χρησιµοποιούν την παλιά καλή έννοια της «κυρίαρχης κοινωνικής τάξης» ή της «αστικής τάξης» ή της «άρχουσας τάξης», ίσως επειδή φοβούνται ότι ο συνοµιλητής τους θα τροµάξει από τη βιαιότητα των λέξεων, ή µάλλον, από τη βιαιότητα των προθέσεων που αυτές προδίδουν. Ενώ, από την άλλη µεριά, ποιον θα µπορούσε άραγε να τροµάξει η χρήση της λέξης «ελίτ» και η οποιαδήποτε αναφορά στην έννοια της «µετα-αλήθειας»; Στην καλύτερη περίπτωση, η χρήση τους υποδηλώνει πόσο µορφωµένος είναι αυτός που τη χρησιµοποιεί.

Υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που ευνοούν αυτή τη µετατόπιση των λέξεων· ίσως να υπάρχουν πολλοί, ίσως οι περισσότεροι, που η τύχη τούς έφερε λιγότερο κοντά στα βιβλία και τη βιωµένη δηµόσια ιστορία, και των οποίων η ιστορική µνήµη ξεθωριάζει µε γρήγορους ρυθµούς τώρα που ο νεοφιλελευθερισµός εκπαιδεύει κάθε νέα γενιά να νιώθουν ότι ζουν σε ένα είδος διαρκούς παρόντος, χωρίς ιστορικό παρελθόν· πόσοι γνωρίζουν, άραγε, σήµερα, ποιος ήταν ο Γκέµπελς και οι µέθοδοι που χρησιµοποιούσε για να διαστρέψει την αλήθεια;

Αυτό το παιχνίδι της µετωνυµίας, που αδειάζει τις λέξεις από τις αιχµές τους, είναι παλιό, και σίγουρα θα αναδεικνύαµε πρωταθλητές σε αυτό ολόκληρη τη γραµµή οργανώσεων και κοµµάτων που προέκυψαν από τον παλαιό Συνασπισµό, αλλά πάνω από όλους τον κυβερνητικό Σύριζα.

Από πού απορρέει, όµως, ο ισχυρισµός ότι οι όροι «µετα-αλήθεια» και «γκεµπελισµός» είναι συνώνυµα ή έστω παραπλήσιες έννοιες;

Μετα-αλήθεια και γκεµπελισµός

Τόσο η έννοια της µετα-αλήθειας όσο και του γκεµπελισµού, είναι το όνοµα µιας µορφής ανορθολογισµού που διεκδικεί επιθετικά την πρωτοκαθεδρία από τον ορθολογισµό· όχι όµως µε ανοιχτά επιθετικό τρόπο, όχι όπως ο Χριστιανισµός και οι άλλες θρησκείες· είναι ένας ανορθολογισµός που ενδύεται τα εξωτερικά γνωρίσµατα του αυθεντικού ορθολογισµού προκειµένου να πάρει τη θέση του και να στραφεί εναντίον του διαβρώνοντας την εσωτερική του συνοχή. Η µετα-αλήθεια χρησιµοποιεί ως υλικά τις µισές αλήθειες και ατόφια ψέµατα, ατάκτως σωρευµένα και παράλογα διασυνδεδεµένα, πάντα όµως υπό την εξωτερική όψη της ορθολογικής απόδειξης· αλήθειες που µπορούν να επαληθευτούν µε το κριτήριο της πρακτικής ανακατεύονται αλλοπρόσαλλα µε ανακρίβειες και αποσιωπήσεις, και το σηµαντικό αναµιγνύεται σε ίσες δόσεις µε το ασήµαντο.

Η µετα-αλήθεια είναι µια τέχνη του αµαλγάµατος και του υπονοούµενου· είναι το προϊόν µιας διαδικασίας που παίρνει ως πρώτη ύλη την ίδια την πραγµατικότητα και τη µεταποιεί µε τα εργαλεία του ανορθολογισµού ώστε να διαστρέψει το νόηµά της. Τα παραδείγµατα είναι καθηµερινά από την πολιτική πρακτική µιας κυβέρνησης που εφάρµοσε το τρίτο µνηµόνιο και της οποίας τα στελέχη οµιλούν και φέρονται µε τρόπο που θέλει να µας πείσει ότι ζούµε κάτι άλλο από αυτό που έχουµε υποστεί ακριβώς χάρη σε αυτή την κυβέρνηση.

Παράδειγµα πρώτο: Το ποσοστό ανεργίας δεν βρίσκεται πια σε δυσθεώρητα ύψη· ιδού µια αναµφισβήτητη αλήθεια. Αυτό που αποσιωπάται από την κυβέρνηση είναι ότι η µείωση της ανεργίας οφείλεται στη µετανάστευση εκατοντάδων χιλιάδων νέων από την Ελλάδα προς άλλες χώρες, οφείλεται στην εκρηκτική αύξηση της µερικής απασχόλησης, της επισφάλειας, και της περιθωριοποίησης µακροχρόνιων ανέργων και αποθαρρηµένων που δεν αναζητούν πια εργασία.

Παράδειγµα δεύτερο: Ο δείκτης της φτώχειας µειώθηκε· είναι και αυτό µια αναµφισβήτητη αλήθεια. Αυτό που αποσιωπάται είναι ότι ο δείκτης της φτώχειας είναι λανθασµένος, διότι όσο µειώνεται το ΑΕΠ τόσο µειώνεται και ο δείκτης· είναι τόσο κραυγαλέα λανθασµένος, που αν µειωθεί το εισόδηµα µιας κατηγορίας µισθωτών που είναι πάνω από το όριο της φτώχειας (ας πούµε, για παράδειγµα, αν το εισόδηµα των δηµοσίων υπαλλήλων µειωθεί) και όλα τα άλλα εισοδήµατα παραµείνουν ως είχαν προηγουµένως, ο δείκτης θα καταγράψει µείωση του ποσοστού φτώχειας. Η ευρωπαϊκή στατιστική υπηρεσία (Eurostat) γνωρίζει την ανεπάρκεια του δείκτη και για το λόγο αυτό δηµοσιεύει και έναν άλλον, διορθωµένο, δείκτη που λαµβάνει ως κριτήριο το κατώφλι φτώχειας µιας αρχικής χρονιάς (π.χ. το 2008). Η ελληνική κυβέρνηση διαλέγει όµως από την πραγµατικότητα ό,τι τη βολεύει, και αν δεν τη βολεύει καθόλου, φτιάχνει ένα φαντασιακό οµοίωµά της.

Αυτά είναι µόνο δύο από τα παραδείγµατα των ασκήσεων µετα-αλήθειας, στα οποία επιδίδονται οι Συριζαίοι. Αλλά δεν θα µπορούσαµε να παρακάµψουµε και το πιο πρόσφατο: οι συντάξεις δεν πρόκειται να µειωθούν· να µια ακόµη αλήθεια, η οποία όµως εµφανίστηκε από την κυβερνητική προπαγάνδα µε τρόπο τέτοιο ώστε µια µεγάλη µερίδα των συνταξιούχων (και µη) να µην αντιληφθούν ότι οι προβλεπόµενες από τη µνηµονιακή πολιτική µειώσεις θα εφαρµοστούν τελικά από το 2020 και για όλες τις επόµενες χρονιές· διότι η µισή αλήθεια ήταν πρωτοσέλιδο και η άλλη µισή (η σηµαντικότερη) ήταν µια υποσηµείωση.

Το τραγικό και το κωµικοτραγικό

Η µετα-αλήθεια είναι ακριβώς αυτό που έκανε η ναζιστική προπαγάνδα και φέρει το όνοµα του γκεµπελισµού, αλλά τότε βέβαια τα συµφραζόµενα αυτής της πρακτικής ήταν διαφορετικά: τότε η παραµόρφωση της πραγµατικότητας (αυτού δηλαδή που όντως συµβαίνει να υπάρχει) γινόταν το δοχείο για τις πιο ευτελείς τάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης, για τον ετερόκλητο νοητικό και συναισθηµατικό χυλό που είναι ο καθηµερινός ναζισµός. Αυτό ισχύει και στον υπαρκτό, σηµερινό ναζισµό. Πρόκειται για διαδικασία φασιστικοποίησης µε την ισχυρή έννοια του όρου, επειδή τώρα πια δεν πραγµατοποιείται µόνο «από τα πάνω», από το Κόµµα ή από το Κράτος· πραγµατοποιείται επίσης «από τα κάτω», αναδύεται δηλαδή µέσα στους κόλπους των ίδιων των υποτελών κοινωνικών τάξεων. Ακόµη χειρότερα: η άνοδος της µετα-αλήθειας, ως όχηµα του ναζισµού, δηµιουργεί και υποδοχές για τη συµµαχία του µε µερίδες της αστικής τάξης, που ως συνήθως βλέπουν σε αυτόν το κοινωνικό ρόπαλο µε το οποίο θα καθυποτάξουν όλες τις ιστορικές τάσεις κοινωνικής χειραφέτησης, από τον κοµµουνισµό και τον σοσιαλισµό µέχρι τα κινήµατα κοινωνικών δικαιωµάτων.

Ακόµη και σε µια συγκυρία σαν τη σηµερινή, µε τις δυνάµεις της κοινωνικής χειραφέτησης στο ναδίρ της ισχύος τους, ακόµη και τώρα η άρχουσα τάξη ενδιαφέρεται για το ρόπαλο του ναζισµού, επειδή διακατέχεται από άσβεστο µίσος που δεν καταλαγιάζει µε την πολιτική της νίκη, αλλά ζητάει εκδίκηση ακόµη και πάνω στο ηµιθανές σώµα του κοµµουνισµού, του αναρχισµού και όλων όσων τόλµησαν µέχρι σήµερα να αµφισβητήσουν την κυριαρχία της. Η µετα-αλήθεια, ο γκεµπελισµός, είναι πολιτική πρακτική του ναζισµού, παλιού και νέου, είναι όµως πολιτική πρακτική και της κυβέρνησης του Σύριζα. Τα ιστορικά συµφραζόµενα, οι ιστορικές συνθήκες και οι στόχοι είναι βέβαια διαφορετικοί, και η άσκηση της πρακτικής της µετα-αλήθειας από µόνη της δεν κάνει κάποιον ναζί. Έτσι, δίπλα στην τραγική µορφή ύπαρξης της µετα-αλήθειας στο ναζισµό, ιστορικό και σύγχρονο, µπορούµε να τοποθετήσουµε την κωµικοτραγική µορφή της συριζαϊκής µετα-αλήθειας, αυτής της κωµικής όπερας, της οποίας όµως η γελοία πλευρά δεν είναι καθόλου αθώα.

Πηγή:  https://www.redtopia.gr/η-μετα-αλήθεια-και-ο-σύριζα-και-γιατί-χα/?fbclid=IwAR3g22XAQ3Gb03ttPof_zbTDuabeaIG1NhBnXREjGP0ppLtAzE_enHWXlDk