Απόψεις

Σκέψεις για το νέο Λύκειο

16/09/2018

Αμάντα Κατερίνη, φιλόλογος-εκπαιδευτικός στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση

''...κάθε κοινωνικό στρώμα έχει και έναν συγκεκριμένο τύπο σχολείου που προορίζεται να διαιωνίσει τον παραδοσιακό κοινωνικό ρόλο του στρώματος αυτού.

Αν θέλουμε να διασπάσουμε αυτήν την αλυσίδα πρέπει να μην πολλαπλασιάζουμε ή αναβαθμίζουμε τους τύπους των επαγγελματικών σχολείων, αλλά να δημιουργήσουμε έναν ενιαίο τύπο σχολείου που να οδηγεί τους νέους μέχρι τη στιγμή του επαγγελματικού προσανατολισμού καλλιεργώντας τους, με στόχο να γίνουν σκεπτόμενοι άνθρωποι, ικανοί να μελετούν, να διοικούν ή να ελέγχουν τους διοικούντες''.

Ίσως επηρεασμένο και από "Tα τετράδια της φυλακής" του Αντόνιο Γκράμσι, το τμήμα παιδείας του Σύριζα το 2014 επαγγελλόταν τη θεσμοθέτηση του ενιαίου Λυκείου θεωρίας και πράξης, που σύμφωνα με το προγραμματικό κείμενο του Σύριζα: ''κρατά στο πλαίσιο του σχολείου το μαθητικό πληθυσμό που συνεχίζει τις σπουδές στη βαθμίδα του λυκείου μετά την αποπεράτωση της ισχύουσας σήμερα 9χρονης υποχρεωτικής εκπαίδευσης, συνδέει σε ένα υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο, μετά το Γυμνάσιο, τη θεωρία με την πράξη, συμβάλλει στην άμβλυνση των στερεοτύπων που συνδέονται με τη διάκριση διανοητικής και χειρωνακτικής εργασίας και των συνεπειών των κοινωνικών ανισοτήτων στο πεδίο της μόρφωσης, και αναβάλλει για μεταγενέστερο επίπεδο (μετά την αποφοίτηση από το Λύκειο) τη λήψη κρίσιμων αποφάσεων σχετικά με εκπαιδευτικές/επαγγελματικές επιλογές''.

Στο ίδιο προγραμματικό κείμενο, το 2014, διατυπώνεται και η πρόταση για ελεύθερη πρόσβαση στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, η οποία ''καταργεί το σημερινό χαρακτήρα του Λυκείου ως μηχανισμού προγύμνασης για την πρόσβαση στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, αναβαθμίζει το μορφωτικό ρόλο του Λυκείου, απελευθερώνοντάς το από τις εισαγωγικές εξετάσεις, απαλλάσσει την οικογένεια από δαπάνες για φροντιστήρια, δημιουργεί προϋποθέσεις για να αγαπήσουν οι νέοι τη γνώση χωρίς τον ανταγωνισμό των εξετάσεων, να χαρούν τα χρόνια της εφηβείας τους, αλλά και να αξιοποιήσουν δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο τους, ανακαλύπτοντας κλίσεις και δεξιότητες".

Τέσσερα χρόνια αργότερα, το ΥΠΕΠΘ, αφού επιστράτευσε ακόμα και την τηλεματική στις στάσεις των λεωφορείων για να ωθήσει τους μαθητές να γραφτούν στα ΕΠΑΛ, όχι μόνο συντηρεί τη διάκριση των σχολείων, αλλά με την πρότασή του για το Νέο Λύκειο τη διευρύνει σε υποψήφιους, μαθήματα και πανεπιστημιακές σχολές.

Σύμφωνα με τις εξαγγελίες του Κ. Γαβρόγλου για τη νέα Γ' Λυκείου και το νέο σύστημα εισαγωγής στα ΑΕΙ, θα ισχύσουν τα εξής: στη Β' Λυκείου ολοκληρώνονται οι εγκύκλιες σπουδές, ενώ η Γ Λυκείου θα παίζει το ρόλο προπαρασκευαστικής τάξης για εισαγωγή στα ΑΕΙ. Στη Γ' Λυκείου τα μαθήματα γενικής παιδείας περιορίζονται σε τρία: Θρησκευτικά (1 ώρα), Νεοελληνική γλώσσα και Γραμματεία (6 ώρες), Φυσική αγωγή (2 ώρες), ενώ οι μαθητές θα επιλέγουν και ένα ειδικό μάθημα (ξένη γλώσσα ή Σχέδιο, 2 ώρες). Καταργούνται από τη γενική παιδεία η Ιστορία, τα Μαθηματικά, η Βιολογία, η ξένη γλώσσα, η Ιστορία των κοινωνικών επιστημών. Οι ομάδες προσανατολισμού γίνονται τέσσερις: 

ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ (Αρχαία Ελληνικά, Ιστορία, Κοινωνιολογία στη θέση των Λατινικών, από 6 ώρες)

ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ (Φυσική, Χημεία, Μαθηματικά, από 6 ώρες)

ΣΠΟΥΔΩΝ ΥΓΕΙΑΣ (Φυσική, Χημεία, Βιολογία, από 6 ώρες)

ΣΠΟΥΔΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ (Μαθηματικά, Ανάπτυξη εφαρμογών σε Προγραμματιστικό περιβάλλον, Οικονομία, από 6 ώρες). 

Η νεοελληνική Γλώσσα και Γραμματεία θα είναι εξεταζόμενο μάθημα και για τις τέσσερις ομάδες.

Οι μαθητές καλούνται τον Ιούνιο να δώσουν ενδοσχολικές εξετάσεις με θέματα που θα αφορούν ομάδες σχολείων ανά δήμο ή ανά Νομό, και τα οποία θα προκύπτουν με κλήρωση ανάμεσα σε προτεινόμενα από εκπαιδευτικούς. Τα γραπτά θα βαθμολογούνται από καθηγητή/τρια άλλου σχολείου.

Όσον αφορά το σύστημα εισαγωγής, προτείνονται τα εξής: αμέσως μετά την ολοκλήρωση της Β' Λυκείου, οι μαθητές που επιθυμούν να εισαχθούν στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση συμπληρώνουν μηχανογραφικό με 10 περίπου προτιμήσεις τμημάτων. Με βάση τις προτιμήσεις των μαθητών και τον αριθμό εισακτέων που θα έχει αποφασιστεί ανά Τμήμα, θα προκύψει ένας αριθμός Τμημάτων για τα οποία ο αριθμός των προτιμήσεων θα είναι ίσος ή μικρότερος από τον αριθμό των εισακτέων. Αυτά τα τμήματα, στα οποία ο αριθμός των αιτήσεων υπολείπεται των διαθέσιμων θέσεων, ονομάζονται Τμήματα ελεύθερης πρόσβασης (ΤΕΠ). Τα υπόλοιπα Τμήματα, δηλ. εκείνα στα οποία ο αριθμός των αιτήσεων υπερβαίνει τις διαθέσιμες θέσεις, ονομάζονται Τμήματα πρόσβασης μόνο με πανελλαδικές εξετάσεις (ΤΠΠΕ). Το Φεβρουάριο κατά τη φοίτηση στη Γ' Λυκείου, οι μαθητές οριστικά δηλώνουν αν επιλέγουν εισαγωγή σε ΤΕΠ με το απολυτήριό τους ή αν θα δώσουν και δεύτερη φορά εξετάσεις (Πανελλαδικές) για τις Σχολές υψηλής ζήτησης. Για την εισαγωγή σε αυτές τις Σχολές ο βαθμός του απολυτηρίου θα συμμετέχει κατά 10% το 2020 με σταδιακή αύξηση τις επόμενες χρονιές.

''Ριζοσπαστικές λύσεις, προσεκτικά βήματα'' είναι ο υπότιτλος του κειμένου του ΥΠΕΠΘ για το Νέο Λύκειο, μόνο που πάγια θέση της ριζοσπαστικής εκπαιδευτικής αριστεράς ήταν και παραμένει η αυτονομία του Λυκείου από τις εξετάσεις. Αντ' αυτού, η Γ' Λυκείου βαφτίζεται προπαρασκευαστική για την εισαγωγή στα ΑΕΙ και μετατρέπεται σε φροντιστήριο με το σκεπτικό να μην ξοδεύουν οι γονείς χρήματα για την προετοιμασία των μαθητών. Υπάρχει όμως κάποιος που δεν αντιλαμβάνεται ότι σ' ένα ανταγωνιστικό σύστημα όπου οι υποψήφιοι θα διαγκωνίζονται για μια θέση στις Σχολές υψηλής ζήτησης και για άριστο απολυτήριο, τα φροντιστήρια θα συνεχίσουν να υπάρχουν; Και ποιος δεν αντιλαμβάνεται ότι όταν το 60% του τελικού βαθμού για κάθε μάθημα είναι η προφορική βαθμολογία δημιουργούνται εξαρτητικές σχέσεις μεταξύ καθηγητών και μαθητών, συρρικνώνεται η παιδαγωγική ελευθερία και πλήττεται ο δημοκρατικός χαρακτήρας του σχολείου; Υπό ερώτηση επίσης τίθεται και το αδιάβλητο των εξετάσεων, εφ' όσον οι υποψήφιοι στις ενδοσχολικές θα διαγωνίζονται για το απολυτήριο σε διαφορετικά θέματα ανά δήμο ή νομό. Και είναι απορίας άξιο γιατί σε επίπεδο απολυτηρίου οι εξετάσεις υπόκεινται σε μια "τοπικότητα", ενώ οι Πανελλαδικές διατηρούν την ισοτιμία και κατ' επέκταση τον αδιάβλητο χαρακτήρα, μέσω των ενιαίων θεμάτων.

Δύο ακόμα παρατηρήσεις για πολύ σημαντικά ζητήματα: Η πρώτη αφορά τον κατηγοριοποίηση των Σχολών . Ο μαθητής - πελάτης (που μόνο στο εμπόριο έχει πάντα δίκιο) με τις επιλογές του, που φυσικά δε γίνονται με ακαδημαϊκά κριτήρια, θα κατατάσσει, θα υποβαθμίζει θα κλείνει Πανεπιστημιακές Σχολές (ζητούμενο άλλωστε για την κυβέρνηση η μείωση των πανεπιστημιακών δομών κατά το ένα τρίτο). Καθόλου τυχαίο ότι ο υποψήφιος πριν συμπληρώσει το μηχανογραφικό του, θα παρακολουθεί πρόγραμμα συμβουλευτικής που θα τον εισάγει στο σκεπτικό της αγοράς, όπως έχουμε μέχρι σήμερα διαπιστώσει από τη λειτουργία αυτών των προγραμμάτων.

Η πολυπόθητη ελεύθερη πρόσβαση θα αφορά σχολές όπου φέτος οι μαθητές μπήκαν με 3000, 4000 και 5000 μόρια. Άρα η σημερινή πρόσβαση είναι πιο "ελεύθερη" από την εξαγγελθείσα. Τιμωρητικό επίσης το σύστημα γι' αυτούς που θα δώσουν Πανελλαδικές, αφού θα μπορούν να εισαχθούν σε ΤΕΠ μόνο αν έχουν περισσέψει θέσεις απ όσους μπαίνουν με το απολυτήριο.

Η δεύτερη παρατήρηση αφορά τα διδασκόμενα μαθήματα: είναι γεγονός ότι στις τελευταίες τάξεις του Λυκείου χρειάζεται μεγαλύτερη εμβάθυνση στα μαθήματα ειδικών ενδιαφερόντων των μαθητών, άρα περισσότερες ώρες διδασκαλίας και περιορισμός των υπολοίπων. Προκύπτει όμως μείζον ζήτημα από την πρόκριση των Θρησκευτικών ως μαθήματος γενικής παιδείας έναντι της Ιστορίας ή της Βιολογίας. Ας μην επαγγέλλεται ο υπουργός ''ριζοσπαστικές λύσεις'', καθώς μια τέτοια απόφαση δεν αντιστοιχεί ούτε σε μια στοιχειωδώς προοδευτική κυβέρνηση. Πέρα από το αυτονόητο και προφανές, ότι πρόκειται για ακραία συντηρητική επιλογή την οποία εντέλλεται η Εκκλησία, εγείρεται και σημαντικό ηθικό ζήτημα, καθώς υποχρεώνονται υποψήφιοι που παίρνουν απαλλαγή από τα Θρησκευτικά να επιλέξουν ανάμεσα στη συνειδησιακή τους επιταγή και στο εύκολο 20αρι των Θρησκευτικών που θα τους ανεβάσει το μέσο όρο του απολυτηρίου (μεγάλο το δώρο στην Εκκλησία).

Ο Ίταλο Καλβίνο στο δοκίμιό του "Γιατί να διαβάζουμε τους κλασικούς" και ο Nuccio Ordine στη ''Χρησιμότητα του άχρηστου'' έχουν τις απαντήσεις για τη σημασία της διδασκαλίας των Λατινικών. Καθώς επίσης και ο Α. Γκράμσι, που εξηγεί ότι ''η μελέτη των Λατινικών χρειάζεται για να μάθουμε τα παιδιά να μελετούν, να αναλύουν ένα ιστορικό κείμενο, που μπορεί να φαίνεται στην αρχή σαν ένα νεκρό σώμα, αλλά που ανασυντίθεται διαρκώς και γίνεται πηγή ζωής και νέας γνώσης''.


Εν τέλει: Το νέο Λύκειο αποτελεί μέρος μιας αντιδραστικής αναδιάρθρωσης της εκπαίδευσης με στόχο, βάση των επιταγών του ΟΟΣΑ, την κατάργηση Σχολών και τη σταδιακή μείωση του μαθητικού πληθυσμού που θα φοιτά στο ενιαίο Λύκειο, για να οδηγηθεί στα διετή προγράμματα που ιδρύονται στα Πανεπιστήμια (για να υπηρετήσουν την αγορά), στην κατάρτιση, τη μαθητεία, την ευέλικτη εργασία. Πρόκειται για μεταρρύθμιση διαχωρισμών και διακρίσεων, που δημιουργεί πανεπιστήμια, σχολεία, μαθητές, φοιτητές, πτυχία, διαφορετικών ταχυτήτων, άρα μια μεταρρύθμιση απολύτως ταξική.